Κάθε δύο χρόνια, η Διεθνής Συνεργασία για τους Προϋπολογισμούς (International Budget Partnership – IBP στο εξής) διενεργεί μια έρευνα, την έρευνα OBS (Open Budget Survey – Έρευνα «Ανοιχτότητας» Προϋπολογισμού), σκοπός της οποίας είναι διερεύνηση και αξιολόγηση του αν και κατά πόσο οι κυβερνήσεις παρέχουν διαφάνεια ως προς τους προϋπολογισμούς τους και αν δίνεται στους πολίτες η δυνατότητα συμμετοχής στη διαδικασία σχεδιασμού του προϋπολογισμού. Για να κάνει πιο εύκολη την μέτρηση και σύγκριση της διαφάνειας μεταξύ των χωρών που συμμετείχαν στην έρευνα, η IBP δημιούργησε τον Δείκτη «Ανοιχτότητας» Προϋπολογισμού (Open Budget Index – στο εξής OBI), όπου οι συμμετέχουσες χώρες βαθμολογήθηκαν και ταξινομήθηκαν χρησιμοποιώντας περίπου τα 2/3 των ερωτημάτων της έρευνας. Ο OBI έχει ήδη καθιερωθεί ως ένας αξιόπιστος δείκτης της διαφάνειας του προϋπολογισμού, και (για παράδειγμα) χρησιμοποιείται ως κριτήριο επιλεξιμότητας για την συμμετοχή στην IBP.
Κανονικά θα έπρεπε οι χώρες να απελευθερώνουν τις πληροφορίες του κάθε προϋπολογισμού έγκαιρα και τακτικά, και μάλιστα σε πολλά χρονικά σημεία μέσα στο έτος έκδοσης και εκτέλεσής του. Ωστόσο, αυτό δεν γίνεται σε μικρότερο διάστημα των δύο ετών από την έκδοσή του. Υπάρχει επομένως, ένα κενό δύο ετών από τη δημοσίευση των διαδοχικών αποτελεσμάτων της έρευνας OBP. Αυτό σημαίνει ότι αν οι πολίτες, οι κοινωνικές οργανώσεις των πολιτών, τα μέσα ενημέρωσης και άλλοι θέλουν να ξέρουν πώς αποδίδουν οι κυβερνήσεις στο θέμα της διαφάνειας, θα πρέπει να προσφύγουν οι ίδιοι σε εκτεταμένη έρευνα. Σημαίνει, επίσης, ότι αν θέλουν να πιέσουν τις κυβερνήσεις να προβούν στην απελευθέρωση των πληροφοριών του προϋπολογισμού και την αύξηση της διαφάνειάς του ενόψει της επόμενης έρευνας του Δείκτη OBI, μπορούν να βασιστούν σε επίσημα στοιχεία που ίσως να είναι και έως δύο ετών.
Για να αντιμετωπιστεί αυτό, η IBP, μαζί με το Ίδρυμα Ανοιχτής Γνώσης (Open Knowledge), έχουν αναπτύξει τον OBS Tracker (http://obstracker.org), ένα online εργαλείο συνεχούς παρακολούθησης των δεδομένων του προϋπολογισμού, το οποίο είναι σήμερα πιλοτικό και καλύπτει 30 χώρες. Τα δεδομένα συλλέγονται από ερευνητές (που επιλέγονται μέσα από το εκτεταμένο δίκτυο των συνεργαζόμενων οργανισμών-εταίρων), οι οποίοι παρακολουθούν κάθε πληροφορία εκτέλεσης του προϋπολογισμού και παρέχουν μηνιαίες αναφορές. Οι πληροφορίες που περιλαμβάνονται στο OBS Tracker δεν είναι τόσο πλήρεις όσο η έρευνα, διότι η τελευταία εξετάζει επίσης το περιεχόμενο / πληρότητα των πληροφοριών του προϋπολογισμού – όχι μόνο την κανονικότητα της δημοσίευσής της. Το OBS Tracker, ωστόσο, παρέχει μια καλή προσέγγιση για την αύξηση ή τη μείωση των επιπέδων της διαφάνειας του προϋπολογισμού, με βάση την απελευθέρωση προς (ή κατακράτησης από) το κοινό των κρίσιμων εγγράφων του προϋπολογισμού. Αυτό είναι πολύτιμη πληροφορία για τους ενδιαφερόμενους πολίτες, τις οργανώσεις και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης.
Με το OBS Tracker, η IBP έχει διευκολύνει την παρακολούθηση, σε σχεδόν πραγματικό χρόνο (μηνιαία) του αν και κατά πόσο οι κεντρικές Κυβερνήσεις δημοσιεύσουν πληροφορίες σχετικά με το πώς σχεδιάζουν να ξοδέψουν και πώς ξοδεύουν τα χρήματά του κοινού. Το OBS Tracker τους επιτρέπει να επισημάνουν τις αλλαγές και να διευκολύνει τις προσπάθειες της των πολιτών να πιέσουν για αλλαγή, όταν ένα βασικό έγγραφο δεν έχει κυκλοφορήσει καθόλου, ή κυκλοφόρησε αλλά όχι σε εύθετο χρόνο.
Η κυβερνήσεις της Νιγηρίας και της Δημοκρατίας της Κιργιζίας έχουν βελτιώσει την απελευθέρωση των βασικών πληροφοριών του προϋπολογισμού μετά την δημοσιοποίηση των τελευταίων μετρήσεων του Δείκτη ΟΒΙ, κάτι που μπορεί να φανεί από το OBS Tracker χωρίς να χρειάζεται να περιμένετε για την επόμενη έκδοση της έρευνας OBS. Αυτό ασκεί πίεση στις άλλες χώρες ώστε να ακολουθήσουν το παράδειγμά τους.
Ο κύκλος (σχεδίαση-έγκριση-εκτέλεση) του προϋπολογισμού είναι μια πολύπλοκη διαδικασία που περιλαμβάνει τη δημιουργία και τη δημοσίευση ειδικών εγγράφων σε συγκεκριμένες χρονικές στιγμές. Η IBP καλύπτει ολόκληρο αυτό τον κύκλο, από τις προτάσεις και την έγκριση των προϋπολογισμών, μέχρι την εκτέλεσή τους και την χρηματοοικονομική αναφορά και τον λογιστικό έλεγχο από τα Ανώτατα Όργανα Ελέγχου κάθε χώρας. Είναι σημαντικό ότι η αναπαράσταση όλων αυτών των πολύπλοκων πληροφοριών γίνεται με φιλικό προς τον πολίτη τρόπο.
Σε κάθε μία από τις χώρες που περιλαμβάνονται στο OBS Tracker, η IBP ελέγχει τον τρόπο και χρόνο έκδοσης των (οκτώ στον αριθμό) σχετικών με τον προϋπολογισμό εγγράφων. Για κάθε έγγραφο σε κάθε χώρα έχει εκχωρηθεί κωδικός/χρώμα που προσδιορίζεται ως εξής:
- Κόκκινο, που σημαίνει ότι το έγγραφο δεν δημιουργήθηκε καθόλου ή δημοσιεύθηκε πολύ αργά.
- Κίτρινο, που σημαίνει ότι το έγγραφο έχει δημιουργηθεί μόνο για εσωτερική χρήση και δεν διατίθενται στο ευρύ κοινό.
- Πράσινο, που σημαίνει ότι το έγγραφο είναι διαθέσιμο στο κοινό και διατέθηκε στην ώρα του.
Οι κωδικοί αυτοί βοηθούν τους χρήστες να αποκτούν γρήγορα μια εικόνα για την κατάσταση παγκοσμίως, αλλά και σε μια συγκεκριμένη χώρα που τους ενδιαφέρει.
Για να γίνει ακόμη πιο εύκολη η παρακολούθηση, η OBS Tracker παρέχει επίσης πιο λεπτομερείς πληροφορίες σχετικά με κάθε ξεχωριστό έγγραφο για κάθε χώρα: ένα σύνδεσμο προς τη βιβλιοθήκη του προϋπολογισμού της χώρας και (το πιο σημαντικό) την ιστορική εξέλιξη της «κατάστασης διαθεσιμότητας» (πότε ήταν διαθέσιμο το έγγραφο και με τι πρόσβαση) για κάθε χώρα. Η ιστορική αυτή απεικόνιση δείχνει ένα στιγμιότυπο της κατάστασης των βασικών εγγράφων για τη χώρα, για κάθε μήνα. Αυτό βοηθά τους χρήστες να δουν αν η χώρα σημειώνει βελτίωση από μήνα με το μήνα, αλλά και αν έχει κάνει βελτιώσεις σε σχέση με την τελευταία έρευνα OBP.
Είναι η χώρα σας μέσα σε αυτές που παρακολουθούνται από το OBS Tracker; Πώς το πηγαίνει; Αν δείτε ότι δεν δημοσιοποιούν όλα τα βασικά έγγραφα του προϋπολογισμού ή (ακόμη χειρότερα) δεν τα δημιουργούν καθόλου, απαιτήστε το. Αν η χώρα σας βελτιώνεται ή έχει πολλές πράσινες κουκκίδες στον δείκτη, μην διστάζετε να το επικροτήσετε, να τους δείξετε ότι η δουλειά τους έχει εκτιμηθεί, και βοηθήστε τους κάνοντας συστάσεις για το τι άλλο μπορεί να γίνει για την προώθηση της διαφάνειας. Είτε είστε ένας κρατικός υπάλληλος, μέλος μια κοινωνικής οργάνωσης, ένας δημοσιογράφος ή απλά ένα ενδιαφερόμενος πολίτης, το OBS Tracker είναι ένα εργαλείο που μπορεί να σας βοηθήσει τόσο εσάς όσο και την κυβέρνησή σας.
Λεξιλόγιο:
- IBP – International Budget Partnership (Διεθνής Συνεργασία για τους Προϋπολογισμούς)
- OBS – Open Budget Survey (Έρευνα «Ανοιχτότητας» Προϋπολογισμού)
- OBI – Open Budget Index (Δείκτης «Ανοιχτότητας» Προϋπολογισμού)
OBS Tracker – http://obstracker.org
