Οι όροι ‘δημοσιογραφία’ και ‘δεδομένα’ είναι περίπλοκοι με τον τρόπο τους. Τα δεδομένα παραπέμπουν σε σύνολα αριθμών και σύνθετων πληροφοριών αποτυπωμένα σε κάποιο υπολογιστικό φύλλο. Σήμερα, ωστόσο, κάθε πληροφορία μπορεί να μεταφραστεί με αριθμούς, λαμβάνοντας τη μορφή εκμεταλλεύσιμων δεδομένων. Ο δημοσιογράφος οφείλει να μάθει να τα συγκεντρώνει, οργανώνει και διαχειρίζεται στο πλαίσιο του εκμοντερνισμού του λειτουργήματος του, στην προσαρμογή του στην ψηφιακή εποχή των τεχνολογικών θαυμάτων.
Μηδέν και ένα, οι αριθμοί που κωδικοποιούν φωτογραφίες, βίντεο, αρχεία ήχου. Δολοφονίες, πολιτικά σκάνδαλα, διαφθορά και ανάπτυξη, ψέματα και πόλεμοι, όλα τους μεταφρασμένα σε δύο απλά ψηφία. Τι κάνει λοιπόν τη δημοσιογραφία δεδομένων τόσο διαφορετική από τα υπόλοιπα είδη; Είναι η δυνατότητα δημιουργικής σύνθεσης ειδησεογραφίας και εξιστόρησης, η ικανότητα του δημοσιογράφου να αποπέμπει το μήνυμα ενδύοντας το με ένα ελκυστικό σαρκίο. Τα δεδομένα μπορούν να λειτουργήσουν ως εργαλείο της είδησης, της ιστορίας ή και των δύο: όπως κάθε άλλη πιθανή πηγή πληροφοριών οφείλει να αντιμετωπίζεται με μερικό σκεπτικισμό, κριτική σκέψη και επιθυμία για συνεχής αμφισβήτηση και διασταύρωση.
Δουλεύοντας με συναδέλφους, ο δημοσιογράφος δεδομένων οφείλει να μάθει την αξία του να κάνει ερωτήσεις. Ο ίδιος δεν αποτελεί ένας σούπερσταρ συλλέκτη δεδομένων ή σχεδιαστή λογισμικού, για τον λόγο αυτό πρέπει να ξεπεράσει οποιοδήποτε φράγμα ενδοιασμού και εγωισμού που τον εμποδίζει να εκφράσει τις απορίες του, η επίλυση των οποίων θα τον καταστήσει μονάχα ικανότερο. Η ύπαρξη του ‘αναλφαβητισμού’ των δεδομένων είναι δεδομένη στους νέους δημοσιογράφους που επιθυμούν να ξεκινήσουν της ενασχόληση και χρήση των συστημάτων πληροφοριών με σκοπό τη σχηματική απεικόνιση τους. Η ανάγκη απόκτησης των δεξιοτήτων αυτών θα γίνει εξαιρετικά πιο ζωτική στα χρόνια που έρχονται – διάφορες οδηγίες και νέοι νόμοι που σχετίζονται με τη διαθεσιμότητα και διαφάνεια των δεδομένων και που βρίσκονται σε διαφορετικά σημεία της “πορείας (ζητήματος) των χρημάτων” θα τεθούν σε ισχύς μέσα στα επόμενα χρόνια, φέρνοντας μαζί τους έναν κατακλυσμό δεδομένων.
Κάθε μέρα νέοι δημοσιογράφοι με ρηξικέλευθες και πρωτότυπες ιδέες εισχωρούν στον κλάδο της δημοσιογραφίας δεδομένων, με αποτέλεσμα η παραδοσιακή δημοσιογραφία να επηρεάζεται και να αναδιαρθρώνεται συνεχώς. Η γιγάντια ποσότητα ακατέργαστης πληροφορίας στο διαδίκτυο διοχετεύεται και φιλτράρεται μέσα από τη δημοσιογραφία δεδομένων, αποκτώντας μια μορφή πιο προσβάσιμη και ευανάγνωστη, κατάλληλη προς παρουσίαση. Σκοπός της δημοσιογραφίας των δεδομένων είναι η εύρεση των μεθόδων και τεχνικών εκείνων που θα καταστήσουν τη λήψη της πληροφορίας όσο το δυνατόν πιο ομαλή και ευχάριστη. http://www.theguardian.com/news/datablog/2011/jul/28/data-journalism)
Το συνέδριο “Ακολούθησε τα Χρήματα
Το συνέδριο “Ακολούθησε τα Χρήματα” που φιλοξενήθηκε από την Πρωτοβουλία Διαφάνειας και Υπευθυνότητας έφερε κοντά ανθρώπους που εργάζονταν σε ποικίλες πτυχές της πορείας των χρημάτων, από την πρόσβαση σε πληροφορίες, σε κατασκευαστές λογισμικού, ερευνητικούς δημοσιογράφους, συμμετέχοντες σε εκστρατείες και ακτιβιστές, για να συλλογιστούν πως μπορούν να συνεργαστούν καλύτερα στο μέλλον. Ο συντάκτης του άρθρου αναλογίζεται με ποιον τρόπο θα μπορούσε η εξοικείωση με τις ικανότητες ανάγνωσης/επεξεργασίας των δεδομένων να αναπτυχθεί μέσα σε αυτή την κοινότητα και τι ακριβώς χρειάζεται για την υποστήριξη και προώθηση του έργου των πρωτοβουλιών “Ακολούθησε τα Χρήματα”. Στα ‘ευχαριστήρια’ στο τέλος του εργαστηρίου, πολλοί ανέφεραν πως ήταν το να βρόσκονται σε έναν χώρο όπου, όπως είχε δηλώσει ο οργανωτής Allen Gunn “το να ρωτά κάποιος μια ερώτηση αποτελούσε ηρωική πράξη ηγετικής ικανότητας” αντί για σημάδι έλλειψης γνώσης.
Θέτοντας τη προκαταρκτική εργασία για την εξιστόρηση δεδομένων
Η εφαρμογή λοιπόν των γνώσεων και πρακτικών της δημοσιογραφίας δεδομένων θα μπορούσε να επιτευχθεί μέσα από την παροχή της δυνατότητας σε τρέχοντες εργαζόμενους οργανισμών να παρευρεθούν σε ‘αποστολές δεδομένων’ ή μαθήματα απόκτησης ικανότητας σε δεδομένα σε μια συχνή βάση – όχι μονάχα εργαστήρια της μιας φοράς. Η υποστήριξη τοπικών συναδέλφων της Σχολής των Δεδομένων για να αποκτήσουν την έδρα τους μέσα στη κοινότητα και η παροχή συνεχούς υποστήριξης, εστιάζοντας σε μια συγκεκριμένη θεματολογία – όπως είναι οι εξορύξεις ή η ροή εταιρικών/συντεχνιακών χρημάτων θα έθετε επίσης σε εφαρμογή τα γρανάζια της μηχανής των δεδομένων. Ο ομιλητής τελειώνει αναφερέροντας το “Σχέδιο των Συντροφιών”, μια βιώσιμη και επιτυχημένη πλατφόρμα οικοδόμησης της ικανότητας εύρεσης και υποστήριξης των ειδικών των δεδομένων και των εκπαιδευτών. “ Όσο νωρίτερα αρχίσουμε να αναπτύσσουμε αυτή την ικανότητα, τόσο καλύτερα εφοδιασμένοι θα είμαστε ως κοινότητα για να αρχίσουμε να σκαλίζουμε τη χιονοστιβάδα δεδομένων που επρόκειτο σύντομα να συναντήσουμε”.
Εργαλεία που μπορούν να κάνουν την δουλειά ενός δημοσιογράφου δεδομένων πιο αποδοτική.
Σχεδόν όλοι οι δημοσιογράφοι δεδομένων ξεκινούν με το Spreadsheet. Το spreadsheet είναι ένα σχεδόν καθολικό format, ειδικά εάν τα δεδομένα είναι αποθηκευμένα σε μορφή .txt. Σχεδόν όλοι διαθέτουν ένα από τα διαφημιστικά προγράμματα spreadsheet, η μπορούν να κατεβάσουν ένα από τα πολλά που διατίθενται δωρεάν, καθώς οι μοντέρνες εφαρμογές του spreadsheet είναι ιδιαίτερα πολύπλευρες. Υπάρχουν αρκετά site αλλά και μαθήματα που μπορούν να βοηθήσουν τον ενδιαφερόμενο να αναπτύξει ικανότητες χρήσης spreadsheet. Ξεκινώντας από διαλογή φιλτράρισμα και δημιουργία υποσυνόλων και φτάνοντας σε πιο σύνθετους τύπους. Μαθαίνοντας τους τύπους είναι καλό να προσπαθείς να τους πληκτρολογείς απευθείας, χωρίς την χρήση των αυτόματων βοηθών. Αυτή η διαδικασία θα βοηθήσει στο να οικειοποιηθείς με την χρήση των τύπων, αλλά και με την αποτύπωση ιδεών σε κωδικά, πράγμα που θα βοηθήσει στην συνέχεια, όταν περάσουμε στην χρήση άλλων προ γραμμάτων.
Μετά από ένα διάστημα χρήσης, είναι πιθανό ο χρήστης να αρχίσει να νοιώθει τους περιορισμούς που επιβάλει η χρήση των spreadsheets. Πολλοί δημοσιογράφοι δεδομένων κινούνται προς μια παρόμοια βάση δεδομένων όταν πρέπει να επεξεργαστούν παραπάνω από δύο αρχεία spreadsheet, ή όταν ο όγκος των δεδομένων είναι πολύ μεγάλος. Το SQL επιτρέπει στον χρήστη να διευκρινίσει ακριβώς ποια υποσύνολα δεδομένων θέλει να εξάγει, ή τις ακριβείς αλλαγές που θέλει να κάνει.
Δημοσιογραφία δεδομένων (αμφισημία, βήματα)
Τελικά είναι δύσκολο να ορίσουμε με ακρίβεια τι είναι η δημοσιογραφία δεδομένων γιατί είναι δύσκολο να πούμε ποια είναι τα δεδομένα. Συμπερασματικά, οτιδήποτε μετρήσιμο μπορεί να λογιστεί ως δεδομένο. Οτιδήποτε αναπτύσσει ένας υπολογιστής είναι δεδομένο. Συνεπώς, μέχρι ένα βαθμό, όλη η δημοσιογραφία σήμερα είναι δημοσιογραφία δεδομένων (σίγουρα είναι «βοηθούμενη από τον υπολογιστή»). Η αληθινή δημοσιογραφία δεδομένων επηρεάζεται από ένα ζεύγος προτιμήσεων: από την τάση να ψάχνει κανείς τι μπορεί να κατηγοριοποιηθεί, να υπολογιστεί και να συγκριθεί σε ένα κείμενο ειδήσεων και από την πίστη ότι η τεχνολογία, η οποία ανταποκρίνεται σε αυτά τα ζητούμενα, μπορεί να μας πει κάτι σχετικά με την ιστορία που είναι και πολύ σημαντικό να το ξέρουμε και που είναι άγνωστο από κάθε άλλη άποψη.
Σύμφωνα λοιπόν με τον Troy Thibodeaux , τα βήματα που πρέπει να ακολουθεί κανείς που ασχολείται με τη δημοσιογραφία δεδομένων είναι τα εξής:
1. Να είσαι σε επιφυλακή, και να μπορείς άμεσα να μαθαίνεις αυτό που θες για να προχωρήσεις την έρευνά σου
2. Ίσως βέβαια κάποιες φορές να χρειαστεί να ψάξεις και κάτι παραπάνω προκειμένου να κάνεις τη δουλειά σου
3. Να αναπτύξεις πηγές για να μπορείς εύκολα να ενημερώνεσαι
4. Να είσαι ο πρόθυμος «ειδικός» που θα βοηθά με τις όποιες γνώσεις του και τους άλλους
5. Να φτιάξεις το θέμα δεδομένων που θες να δεις στο διαδίκτυο
Η συνεργατικότητα στην δημοσιογραφία δεδομένων: Το παράδειγμα του BBC
Για την παραγωγή «δημοσιογραφίας δεδομένων» στην ιστοσελίδα του BBC News, δρα μία ομάδα η οποία αποτελείται από 20 δημοσιογράφους, σχεδιαστές, και προγραμματιστές.
Πέρα από τον σχεδιασμό δεδομένων και απεικονίσεων η ομάδα παράγει και Infographics και τις διαδραστικές λειτουργίες πολυμέσων στην ειδησεογραφική ιστοσελίδα. Όλα αυτά μαζί αποτελούν μια συλλογή τεχνικών αφηγήσεων που έχουμε συνηθίσει να αποκαλούμε «οπτική δημοσιογραφία» (visual journalism). Η ομάδα δεν αποτελείται αποκλειστικά από άτομα που αποκαλούνται «δημοσιογράφοι δεδομένων», αλλά όλοι στην συντακτική ομάδα, πρέπει να είναι ειδήμονες στο να χρησιμοποιούν βασικές εφαρμογές
υπολογιστικών φύλλων, όπως το Excel ή το Google Docs, ώστε να αναλύουν τα δεδομένα.
Κεντρικό ρόλο για τον σχεδιασμό των δεδομένων, έχουν οι τεχνικές δεξιότητες και οι συμβουλές των προγραμματιστών αλλά και οι ικανότητες απεικονίσεων των σχεδιαστών της ομάδας. Κάθε δημοσιογράφος, σχεδιαστής και προγραμματιστής, δουλεύει σκληρά για να αυξήσει την κατανόησή του και την εξειδίκευσή του σε τομείς εμπειρογνωμοσύνης των άλλων.
Τα βασικά προϊόντα για την ανάκτηση δεδομένων είναι το Excel, το Google Docs, και το Fusion Tables. Επίσης, χρησιμοποιείται, αλλά σε μικρότερο βαθμό το MySQL, και βάσεις δεδομένων της Access και Solr, για μεγαλύτερα σύνολα δεδομένων. Οι προγραμματιστές χρησιμοποιούν την γλώσσα προγραμματισμού της επιλογής τους, είτε αυτή είναι η ActionScript, η Python ή η Perl, για να ταιριάξουν, αναλύσουν ένα σύνολο δεδομένων στο οποίο εργάζονται.
Χρησιμοποιούνται οι χάρτες της Google και της Bing, αλλά και το Google Earth, μαζί με το ArcMap της Esri για την εξυπηρέτηση και οπτικοποίηση γεωγραφικών δεδομένων.
Τέλος, για τα γραφικά χρησιμοποιείται το Adobe Suite, που συμπεριλαμβάνει τα After Effects, Illustrator, Photoshop, και Flash.
Πηγές
datajournalismhandbook.org
http://www.theguardian.com/news/datablog/2011/jul/28/data-journalism
http://www.poynter.org/news/media-innovation/147736/10-tools-for-the-data-journalists-tool-belt
http://www.poynter.org/news/media-innovation/147734/5-tips-for-getting-started-in-data-journalism
http://datajournalismhandbook.org/1.0/en/in_the_newsroom_1.html
Συντακτική ομάδα
Πεχλιβανίδης Ειρηναίος
Πολυχρονίδης Χρήστος
Κοτενίδης Ευθύμιος
Τσουκαλέλης Πέτρος
Διαμαντόπουλος Νικήτας
