Πως αντιμετωπίζονται οι φορολογικοί παράδεισοι και πως ανοίγουν επίσημα δεδομένα, ήταν δυο από τα κορυφαία θέματα στην σύνοδο κορυφής των G8 στη βόρεια Ιρλανδία. Δυστυχώς όμως τα τολμηρά σχέδια και οι δεσμεύσεις που πολλοί ήλπιζαν, δεν υλοποιήθηκαν.
Φάνηκε ότι οι χώρες της G8 θα μπορούσαν να οδηγήσουν μια νέα παγκόσμια πρωτοβουλία για το άνοιγμα των δεδομένων που απαιτούνται για την αντιμετώπιση των φορολογικών παραδείσων. Αλλά οι δεσμεύσεις από της χώρες της G8 σε αυτόν τον τομέα ήταν αδύναμες και τα σχέδια τους παραμένουν ασαφή.
Τι πήγε στραβά; Και τι μπορεί να γίνει στη συνέχεια;
Οι φορολογικοί παράδεισοι αναπτύσσονται μυστικά
Όπως πιθανώς θα γνωρίζετε, πολλές από τις μεγαλύτερες εταιρείες του κόσμου – από την Amazon έως την Apple, και από την Google ως τη Starbucks – έχουν κατηγορηθεί για φοροαποφυγή καθώς εγκαθιδρύουν πολύπλοκα διεθνή δίκτυα με “εξωχώριες εταιρίες φοροαποφυγής ή φοροαπαλλαγής” (shell companies), και καθορίζουν νόμιμες σχέσεις και μετατοπίζουν κάποια περιουσιακά στοιχεία μεταξύ των εταιριών αυτών με τρόπο που να σημαίνει ότι, συνολικά, πληρώνουν τον λιγότερο δυνατό φόρο.
Ο Chris Taggart των OpenCorporates, σε μια ανεξάρτητη πρωτοβουλία για να δημιουργήσουν μια ανοικτή βάση δεδομένων των εταιριών παγκοσμίως, σχολίασε:
“ Όταν αναφερόμαστε σε φορολογικούς παραδείσους, για την ακρίβεια μιλάμε συνήθως για μυστικές ελαφρύνσεις, των οποίων τα περισσότερα κίνητρα δεν είναι η δράση σε φυσιολογικό ή χαμηλής φορολογίας πλαίσιο, αλλά σε ένα πλαίσιο όπου η μυστικότητα και η «συσκότιση» είναι απαραίτητα στοιχεία του πακέτου. Αυτό είναι ξεκάθαρα απαραίτητο για αυτούς που ξεπλένουν μαύρο χρήμα, τους απατεώνες, ή αυτούς που εμπλέκονται με τη διαφθορά και το οργανωμένο έγκλημα. Όπως δείχνει η πρωτοποριακή εργασία της χαρτογράφησης εταιρικών δικτύων, οι εξωχώριες εταιρίες φοροαποφυγής ή φοροαπαλλαγής χρησιμοποιούνται από μεγάλες επιχειρήσεις για να κρύψουν τα πολύπλοκα δίκτυα και τις νόμιμες δομές από εφοριακούς υπαλλήλους, μετόχους και ανταγωνιστές.”
Η μεγαλύτερη διαφάνεια σχετικά με τις φορολογικές ελαφρύνσεις βασίζεται στις πληροφορίες σχετικά με το ποιοι έχουν αυτές τις επιχειρήσεις, το πώς σχετίζονται, και πώς ρέει το χρήμα μεταξύ τους.
Ποιος είναι πραγματικά υπεύθυνος;
Δεν θα έπρεπε πολλές από αυτές τις πληροφορίες να είναι δημόσιες όπως για παράδειγμα τα εθνικά εταιρικά μητρώα; Για αρχή θα έπρεπε, αλλά δυστυχώς πολλές από αυτές είναι ελλιπείς, κακοσυντηρημένες -και κυρίως- πολλοί αναφέρουν μόνο τους υποψήφιους διευθυντές και τις υποψήφιες διευθύνσεις. Το τελευταίο κομμάτι απασχόλησε σημαντικά την σύσκεψη κορυφής των G8 εδώ και μερικές εβδομάδες.
Υπήρξαν εκτεταμένες εκκλήσεις για τις λίστες μητρώων με τους πραγματικούς δικαιούχους μιας εταιρίας. Αφανής εταίρος υπάρχει όταν κάποιος επωφελείται από την ύπαρξη και λειτουργία της εταιρίας της οποίας ο εμφανής εταίρος είναι άλλος.
Ποιος θα μάθει ποιος είναι στην πραγματικότητα υπεύθυνος;
Ενώ είναι ένα μεγάλο βήμα το γεγονός ότι οι χώρες των G8 δημόσια αναγνώρισαν τη σημασία της ιδιοκτησίας με οφέλη, έχασαν μια μεγάλη ευκαιρία στο να μην την συνδέσουν με την στήριξή τους για τα «ανοιχτά δεδομένα από προεπιλογή», όπως σκιαγραφείται στο Open Data Charter. Η ανακοίνωσή τους αναφέρει ότι:
“Οι πληροφορίες εταιριών σχετικά με την ιδιοκτησία των εταιριών που αφορά τόσο στους εμφανείς όσο και στους αφανείς εταίρους, θα έπρεπε να είναι προσβάσιμες μετά από εντολή εισαγγελέα, εντολή ΔΟΥ καθώς και άλλων σχετικών μονάδων χρηματοοικονομικών πληροφοριών. […] Οι κυβερνήσεις θα έπρεπε να εφαρμόσουν μέτρα για να παρέχουν πρόσβαση σε εταιρικές πληροφορίες ιδιοκτησιών με οφέλη από οικονομικά ιδρύματα ή άλλες σχετικές επιχειρήσεις. Μερικές βασικές πληροφορίες των εταιριών θα έπρεπε να είναι διαθέσιμες για το κοινό.”
Ενώ υπάρχει αναφορά για αποκάλυψη στοιχείων, δίνεται μεγαλύτερη έμφαση στην κατοχή και ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των κυβερνήσεων, οι οποίες όμως στην πραγματικότητα δεν είναι δημόσια προσβάσιμες.
Σε αντίθεση με τα παραπάνω, φαίνεται να υπάρχει απόλυτη συμφωνία μεταξύ των αστικών κοινωνικών οργανώσεων για την ανάγκη δημοσίευσης αυτών των πληροφοριών.
Όπως το θέτει συνοπτικά και ο Gavin Hayman στο Global Witness: «Τελικά,κάθε χώρα-και οι υπεράκτιες (εξωχώριες) εταιρίες φορολογικών ελαφρύνσεων-πρέπει να δεσμευτούν να γίνει η ιδιοκτησία της εταιρείας θέμα δημόσιας προσβασιμότητας»
Ο Heather Lowe από το Global Financial Integrity (GFI) είπε ότι: «το γεγονός ότι οι G8 απέτυχαν να εγκρίνουν την έννοια της διαθέσιμης, από το κοινό, πληροφορίας ήταν ανησυχητικό».
Πιστεύουμε πως η δημόσια πρόσβαση στις πληροφορίες σχετικά με την ιδιοκτησία με οφέλη των εταιριών είναι απαραίτητη- και επιπλέον τα δεδομένα θα έπρεπε να είναι «ανοιχτά»- έτσι ώστε να είναι διαθέσιμα προς χρήση,έκδοση, και διάδοση για το κοινό , χωρίς περιορισμούς.
Μιλήσαμε στον Richard Murphy, έναν λογιστή και ακτιβιστή φορολογικής δικαιοσύνης: «ο μηχανισμός της έρευνας πίσω από το δίκτυο φορολογικής δικαιοσύνης», το οποίο μας βρίσκει απόλυτα συμφωνεί σύμφωνους.
«Οι ΔΟΥ δεν είναι οι μόνες που ενδιαφέρονται για τις επιδράσεις της φορολογικής ελάφρυνσης » είπε. «Πολλά μάτια μπορεί να βοηθήσουν να βρεθούν λάθη και παραβάσεις, τα οποία οι ΔΟΥ δεν θα έβλεπαν ποτέ.»
Η επόμενη γενιά εταιρικών μητρώων
Είναι όμως αρκετές οι πληροφορίες για την εταιρική ιδιοκτησία;
Ο Richard Murphy υποστηρίζει μια προσέγγιση η οποία δείχνει να ευνοεί την ανάπτυξη συστήματος διακρατικής αναφοράς, όπου προβλέπεται πολυεθνική συνεργασία με την απαίτηση αποκάλυψης πληροφοριών, κάτι που θα έδινε μια πιο εννοποιημένη εικόνα παγκοσμιοποίησης των επιχειρήσεων- συμπεριλαμβανομένων των ίδιων των χωρών που συμμετέχουν, τα ονόματα από όλες τις επιχειρήσεις σε όλες τις χώρες και πληροφορίες σχετικά με το εμπόριο και τους φόρους σε κάθε χώρα.
Ο Heather Lowe από το Global Financial Integrity σχολίασε επίσης ότι η δημοσίευση περισσότερων αναλυτικών εταιρικών λογαριασμών «θα προκαλέσει την εταιρία να σκεφτεί αν θέλει να πάρει πιο επιθετική φορολογική θέση, σε περίπτωση που τα αποτελέσματα των κινήσεων της είναι ανοιχτά στο ευρύ κοινό»,προσθέτοντας «υπάρχουν απορίες για το τι θέλει να αποφύγει μια επιχείρηση, αλλά οι πληροφορίες θα πρέπει να είναι διαθέσιμες ώστε να επιτρέπουν το κοινό να κάνει αυτές τις ερωτήσεις.»
Ελπίζουμε ότι τους επόμενους μήνες οι χώρες των G8 θα ενώσουν τα κομμάτια του παζλ των δεσμεύσεων ώστε να ανοίξουν τις πληροφορίες και να εφαρμόσουν τις δεσμεύσεις τους για την παρεμπόδιση των φοροαπαλλαγών-δίνοντας εντολή για δημοσίευση περισσότερων δεδομένων σχετικά με τις επιχειρήσεις και τις παγκόσμιες δραστηριότητές τους, καθώς και ενθαρρύνοντας άλλες χώρες να ακολουθήσουν το ίδιο μοτίβο.
Η κατάσταση στην Ελλάδα
O κ. Xαράλαμπος Μπράτσας, πρόεδρος του ΔΣ του “Ιδρύματος Ανοικτής Γνώσης Ελλάδας” (OKFN Greece) δήλωσε ότι «σε μια εποχή που το περί δικαίου αίσθημα είναι επιτακτική ανάγκη τα ανοικτά δεδομένα μπορούν να βοηθήσουν στην αποκατάστασή του δημιουργώντας παράλληλα και νέες επιχειρηματικές καινοτόμες δράσεις».
Η υφιστάμενη κατάσταση της σχετικής ανοικτότητας των δεδομένων της Γενικής Γραμματείας Πληροφοριακών Συστημάτων (ΓΓΠΣ) είναι αποτέλεσμα της παρούσας και παρελθούσας διοίκησης της ΓΓΠΣ που ενθαρρύνουν την ανοικτότητα των δημοσίων δεδομένων. Ωστόσο, προσπάθειες προς αυτήν την κατεύθυνση όπως το Μητρώο Επιχειρήσεων πρέπει να συνεχιστούν και να ενταθούν, να επιβραβεύονται και όχι να διακόπτονται.
Μια ακόμα σημαντική πηγή δεδομένων αποτελεί το Γενικό Εμπορικό Μητρώο (ΓΕΜΗ) η όποια όμως δεν πληρεί τους όρους και τις προϋποθέσεις της ανοικτότητας, παρόλο που θα μπορούσε να συμβεί αυτό σχετικά εύκολα και με πολλαπλά οφέλη. Η ανοικτότητα στο ΓΕΜΗ θα μπορούσε να συνδυαστεί με την προσπάθεια ανίχνευσης και ανταλλαγής δεδομένων με κρατικούς φορείς που αποσκοπούν στην αναζήτηση και λογοδοσία νομικών προσώπων που φοροαποφεύγουν ή φοροδιαφεύγουν με χρήση εξωχώριων εταιριών.
Ο κ. Μαρίνος Παπαδόπουλος, δικηγόρος, συνιδρυτής και μέλος του ΔΣ του OKFN Greece αναδεικνύει τη σπουδαιότητα από την αξιοποίηση των ανοικτών δεδομένων με την ανάπτυξη εφαρμογών που θ’ ανιχνεύουν τη συμμετοχή φυσικών ή νομικών προσώπων σε εξωχώριες εταιρίες φοροαποφυγής. Η υλοποίηση μιας τέτοιας εφαρμογής θα μπορούσε να βοηθήσει πολλές υπηρεσίες της Δημόσιας Διοίκησης και των δικαστηρίων στη διασταύρωση στοιχείων εμπλεκομένων σε δραστηριότητες φοροαποφυγής ή φοροαπαλλαγής με χρήση εξωχώριων εταιριών εδρευόντων σε “φορολογικούς παραδείσους”. Αλλά ακόμη και ιδιώτες θα μπορούσαν να κάνουν χρήση μιας τέτοιας εφαρμογής, εφόσον αυτή παρέχεται δημόσια, προκειμένου να προστατεύσουν τα συμφέροντά τους. Για παράδειγμα, εκμισθωτής που επιθυμεί να μισθώσει ακίνητό του σε αξιόπιστο μισθωτή προκειμένου ν’αποφύγει “μπελάδες” και “φέσια” θα μπορούσε, με χρήση της εν λόγω εφαρμογής, ν’αποφύγει τη μίσθωση του σε νομικό πρόσωπο που δεν έχει περιουσιακά στοιχεία στην ημεδαπή και δηλώνεται ως εξωχώρια εταιρία με έδρα σε φορολογικό παράδεισο.
O κ. Μπράτσας, σχολίασε επίσης «Τα ανοικτά δεδομένα αποτελούν κύριο χαρακτηριστικό της διακυβέρνηση με βάση τα στοιχεία και τη γνώση (evidence and knowledge based governance). Στοιχεία που θα είναι διαθέσιμη σε όλους του πολίτες για τον έλεγχο του δημόσιου χρήματος.»
Το πρωτότυπο άρθρο του Jonathan Gray: http://blog.okfn.org/2013/06/25/what-data-needs-to-be-opened-up-to-tackle-tax-havens/
