Η ατμοσφαιρική ρύπανση αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες περιβαλλοντικές απειλές για τη δημόσια υγεία. Στην Ασουνσιόν της Παραγουάης, όπου η ρύπανση αυξάνεται κάθε χρόνο, το Project Respira αναδεικνύεται ως η πρώτη υπηρεσία πρόβλεψης ποιότητας αέρα στην πόλη. Χρηματοδοτούμενο από το Mozilla Foundation στο πλαίσιο του Open-Source AI for Environmental Justice Award 2024, το έργο αποτελεί ένα αξιοσημείωτο παράδειγμα του πως η σύγχρονη τεχνολογία, τα ανοιχτά δεδομένα και η συνεργατική κουλτούρα μπορούν να προσφέρουν καινοτόμες λύσεις σε κρίσιμα προβλήματα που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή και την περιβαλλοντική δικαιοσύνη.
Τι είναι το Project Respira;
Το Project Respira είναι μια πρωτοποριακή πρωτοβουλία που στοχεύει στην παροχή προβλέψεων για την ποιότητα του αέρα στην ευρύτερη περιοχή της Ασουνσιόν. Σχεδιάστηκε για να υποστηρίξει τους πολίτες, προσφέροντας όχι μόνο προβλέψεις, αλλά και προσαρμοσμένες υγειονομικές συστάσεις, επιτρέποντάς τους να λαμβάνουν ενημερωμένες αποφάσεις για την προστασία της υγείας τους τις ημέρες που η ποιότητα του αέρα είναι επιβαρυμένη. Από τον προγραμματισμό υπαίθριων δραστηριοτήτων έως την αποφυγή έκθεσης σε περιόδους υψηλής ρύπανσης, αυτή η υπηρεσία αποτελεί ένα κρίσιμο βήμα για τη μείωση των κινδύνων που σχετίζονται με την ατμοσφαιρική ρύπανση, μέσω της αξιοποίησης τεχνολογικών λύσεων και της εκπαίδευσης των πολιτών.
Το project περιλαμβάνει μια διαδικτυακή πλατφόρμα και ενσωματωμένα bots σε Telegram και X (Twitter) για εύκολη πρόσβαση στις υπηρεσίες. Οι λειτουργίες του περιλαμβάνουν καθημερινές προβλέψεις για την ποιότητα του αέρα, οδηγίες για την προστασία της υγείας με βάση τα επίπεδα ρύπανσης, στατιστικά δεδομένα από αισθητήρες κατανεμημένους σε όλη την πόλη και πρόσβαση σε σχετικές έρευνες. Επιπλέον, τα ανοιχτά αποθετήρια του έργου στο GitHub επιτρέπουν την ευρύτερη αναπαραγωγή και προσαρμογή της πλατφόρμας σε διαφορετικά περιβάλλοντα και πλαίσια.
Προβλέψεις Ανοικτού Κώδικα ως απάντηση στις προκλήσεις της κλιματικής αλλαγής
Η κλιματική αλλαγή έχει επιδεινώσει τα περιβαλλοντικά προβλήματα στην Παραγουάη, δημιουργώντας ολοένα και μεγαλύτερες προκλήσεις. Τα ποσοστά μόλυνσης έχουν αυξηθεί τα τελευταία χρόνια, λόγω των δασικών πυρκαγιών, των ακραίων καιρικών φαινομένων και της αστικής εξάπλωσης. Για παράδειγμα, τον Σεπτέμβριο του 2024, ένα πυκνό στρώμα καπνού κάλυψε τη χώρα για εβδομάδες, ως αποτέλεσμα πυρκαγιών στη βόρεια Παραγουάη, τη Βολιβία και τη Βραζιλία. Αυτό το φαινόμενο προκάλεσε αναπνευστικά προβλήματα σε χιλιάδες ανθρώπους και αναζωπύρωσε τη συζήτηση για την ανάγκη εργαλείων που να προβλέπουν και να μετριάζουν τους κινδύνους που σχετίζονται με τη ρύπανση.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, το Project Respira αναδύεται ως μια αποτελεσματική και πρακτική λύση, που αναπτύχθηκε από την κοινότητα και για την κοινότητα. Το σύστημα αυτό δεν προσφέρει μόνο ένα εργαλείο πρόβλεψης της ποιότητας του αέρα, αλλά αποτελεί και ένα παράδειγμα του πώς η οργάνωση των πολιτών και η ανοιχτή τεχνολογία μπορούν να αξιοποιηθούν για την αντιμετώπιση των προκλήσεων της κλιματικής αλλαγής.
Η πρωτοβουλία βασίζεται στις αρχές της περιβαλλοντικής δικαιοσύνης, διασφαλίζοντας ένα ασφαλέστερο περιβάλλον για όλους. Παράλληλα, ενισχύει την ικανότητα των κοινοτήτων και των αρχών να ανταποκρίνονται σε περιβαλλοντικές κρίσεις. Φαινόμενα όπως οι δασικές πυρκαγιές και η ατμοσφαιρική ρύπανση, που γίνονται ολοένα και πιο συχνά στη Νότια Αμερική, υπογραμμίζουν τη σημασία έργων όπως το project Respira, τα οποία συμβάλλουν στην προστασία της δημόσιας υγείας και στην ενίσχυση της ανθεκτικότητας των κοινωνιών απέναντι στις κλιματικές προκλήσεις.
Μια πρωτοβουλία της κοινωνίας των πολιτών, των ακαδημαϊκών ιδρυμάτων και της κοινότητας ανοιχτού κώδικα
Το Project Respira είναι το αποτέλεσμα μιας σημαντικής συνεργασίας μεταξύ της κοινωνίας των πολιτών, των ακαδημαϊκών ιδρυμάτων και της κοινότητας ανοιχτού κώδικα στην Παραγουάη. Η Σχολή Μηχανικών του Εθνικού Πανεπιστημίου της Ασουνσιόν υπήρξε θεμελιώδης πυλώνας, παρέχοντας όχι μόνο υποδομές και τεχνικές γνώσεις, αλλά και πρόσβαση σε ανοιχτά δεδομένα, τα οποία είναι απαραίτητα για τη λειτουργία της πλατφόρμας. Ένα κρίσιμο στοιχείο αυτής της προσπάθειας υπήρξε η ενεργός συμμετοχή της κοινότητας ανοιχτού κώδικα της Παραγουάης, κυρίως μέσω της οργάνωσης Girls Code Paraguay, μιας πρωτοβουλίας που ήταν καθοριστική στην ανάπτυξη και εφαρμογή καινοτόμων λύσεων. Η δέσμευση και η εμπειρία των μελών της οργάνωσης έκαναν το έργο όχι μόνο βιώσιμο, αλλά και επεκτάσιμο σε διαφορετικά περιβάλλοντα.
Ο σχεδιασμός του συστήματος ακολουθεί τις αρχές της ανοιχτής τεχνολογίας, πράγμα που σημαίνει ότι τα συστατικά του είναι προσαρμόσιμα και μπορούν να υλοποιηθούν και σε άλλες περιοχές, τόσο στην Παραγουάη όσο και σε άλλες χώρες. Αν και στις αρχικές του φάσεις το έργο επικεντρώνοταν στα κεντρικά της Ασσουνσιόν, είναι σχεδιασμένο έτσι ώστε να παρέχει περιφερειακές προβλέψεις στο εγγύς μέλλον, ωφελώντας περισσότερες κοινότητες.
Ανοιχτά δεδομένα, ΑΙ και καινοτόμες τεχνολογικές λύσεις στο πλαίσιο του Παγκόσμιου Νότου
Η επιτυχία του Project Respira οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην πρόσβαση σε ανοιχτά δεδομένα και τη χρήση προηγμένων μοντέλων Μηχανικής Μάθησης. Η πρόβλεψη των επιπέδων ρύπανσης απαιτεί όχι μόνο μετρήσεις των ρύπων, αλλά και ακριβή μετεωρολογικά δεδομένα για να βοηθήσουν στο μοντέλο των δυναμικών κινήσεων των ρύπων στην πόλη. Οι μετρήσεις των επιπέδων ρύπανσης συνδυάζονται με μετεωρολογικά δεδομένα από την υπηρεσία Meteostat, μια παγκόσμια υπηρεσία που παρέχει ιστορικά και τρέχοντα μετεωρολογικά δεδομένα. Ένα δεύτερο καινοτόμο στοιχείο είναι η ανάπτυξη στρατηγικών για τη βελτίωση της ποιότητας των δεδομένων που δημιουργούνται από αντίστοιχα όργανα μέτρησης. Ένα μεγάλο πρόβλημα στη συλλογή δεδομένων ρύπανσης, στο πλαίσιο της Λατινικής Αμερική, είναι η ανάγκη για τακτική βαθμονόμηση των οργάνων μέτρησης, τα οποία χάνουν αξιοπιστία με την πάροδο του χρόνου λόγω φθοράς.
Το Project Respira, σε συνεργασία με ερευνητές του Εθνικού Πανεπιστημίου της Ασουνσιόν, χρησιμοποιεί ένα καινοτόμο σύστημα εξ αποστάσεως βαθμονόμησης για τους αισθητήρες του, χρησιμοποιώντας δεδομένα από το σύστημα AirNow της Πρεσβείας των ΗΠΑ στην Παραγουάη. Η εξ αποστάσεως βαθμονόμηση είναι μια λύση που βελτιώνει σημαντικά την αξιοπιστία των δεδομένων που συλλέγονται από τους αισθητήρες. Αυτή η λύση επιτρέπει την εγκατάσταση οικονομικών αισθητήρων σε πολλά σημεία της πόλης και τακτική εξ αποστάσεως βαθμονόμησή, με τη χρήση ενός μόνο εξαιρετικά ακριβού αισθητήρα ως πρότυπο, μειώνοντας σημαντικά τα κόστη λειτουργίας και συντήρησης. Αυτό είναι κρίσιμο σε περιοχές με περιορισμένους πόρους, όπως πολλές πόλεις της Λατινικής Αμερικής. Η προσέγγιση αυτή είναι επίσης επεκτάσιμη, επιτρέποντας σε άλλες περιοχές να υλοποιήσουν παρόμοιες λύσεις προσαρμοσμένες στις ανάγκες τους.
Ένα μοντέλο για το μέλλον
Αν και το Project Respira βρίσκεται στα πρώτα του στάδια και περιορίζεται προς το παρόν στα στένα όρια της κεντρικής περιοχής της Ασουνσιόν, ο σχεδιασμός του είναι αρθρωτός και ανοιχτός, πράγμα που επιτρέπει τη μελλοντική επέκταση αυτής της υπηρεσίας σε όλη την Παραγουάη και τελικά την αναπαραγωγή της σε άλλες περιοχές του κόσμου. Αυτή η προσέγγιση αποδεικνύει τη δυναμική της συνεργασίας μεταξύ των ακαδημαϊκών ιδρυμάτων, της κοινωνίας των πολιτών και της κοινότητας ανοιχτού κώδικα ως ένα αποτελεσματικό μοντέλο για την αντιμετώπιση πολύπλοκων περιβαλλοντικών προβλημάτων.
Το έργο τονίζει επίσης τη σημασία των ανοιχτών δεδομένων στην καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής. Χάρη στη διαθεσιμότητα δεδομένων υψηλής ποιότητας από διάφορες πηγές, είναι δυνατό να κατασκευαστούν μοντέλα πρόβλεψης που δεν είναι μόνο αποτελεσματικά, αλλά και προσβάσιμα και εύκολα αναπαραγώγιμα. Αυτή η προσέγγιση ενισχύει την ανάγκη προώθησης πολιτικών ανοιχτών δεδομένων που διευκολύνουν την καινοτομία και επιτρέπουν την ανάπτυξη παρόμοιων πρωτοβουλιών, προσαρμοσμένων στις τοπικές ιδιαιτερότητες κάθε περιοχής.
Σε έναν κόσμο που πλήττεται ολοένα και περισσότερο από την κλιματική αλλαγή, πρωτοβουλίες όπως το Project Respira παίζουν κρίσιμο ρόλο στην προστασία της δημόσιας υγείας, την ενδυνάμωση των κοινοτήτων και την οικοδόμηση ενός πιο ανθεκτικού μέλλοντος. Συνδυάζοντας προηγμένη τεχνολογία, ανοιχτά δεδομένα και διασυνοριακή συνεργασία, το έργο αυτό θέτει ένα προηγούμενο για το πώς μπορούν να αντιμετωπιστούν τα περιβαλλοντικά προβλήματα τώρα και στο μέλλον.
