Πόσο ανοιχτά είναι τα δεδομένα των εκλογικών αποτελεσμάτων ανά τον κόσμο; Η απάντηση σε αυτή την ερώτηση μόλις έγινε πιο εύκολη. Για πρώτη φορά, o Παγκόσμιος Δείκτης Ανοιχτών Δεδομένων 2015 (Global Open Data Index 2015) αξιολόγησε τα δεδομένα των εκλογικών αποτελεσμάτων με βάση το αν τα αποτελέσματα διατίθενται ανά εκλογικό κέντρο. Κατά τα προηγούμενα έτη, ο Δείκτης εξέταζε κατά πόσο τα αποτελέσματα των εκλογών ήταν διαθέσιμα σε υψηλότερα επίπεδα (π.χ. εκλογική περιφέρεια /επαρχία), όχι όμως στο επίπεδο των εκλογικών κέντρων.
Ως αποτέλεσμα, ο Παγκόσμιος Δείκτης Ανοιχτών Δεδομένων 2015 παρέχει την πιο χρήσιμη συνολική εκτίμηση για την ημερομηνία κατά την οποία οι χώρες διαθέτουν ή δεν διαθέτουν με ανοιχτό τρόπο τα εκλογικά αποτελέσματα. Υπογραμμίζει, επίσης, συγκεκριμένες αρχές των ανοιχτών δεδομένων που οι περισσότερες χώρες συναντούν, καθώς και τις αρχές στις οποίες οι περισσότερες χώρες δεν ανταποκρίνονται. Αυτό βοηθά να ενημερωθεί το πρόγραμμα των μεταρρυθμίσεων για υποστηρικτές ανοιχτών εκλογικών δεδομένων τους επόμενους μήνες και τα επόμενα χρόνια.
Προτού εξετάσουμε τα ευρήματα και τους πιθανούς τρόπους, είναι απαραίτητο να αναφερθεί γιατί η αλλαγή πλεύσης του ινστιτούτου Global Open Data Index από την έκδοση αποτελεσμάτων των εκλογικών περιφερειών/περιοχών σε αποτελέσματα εκλογικών κέντρων είναι σημαντική. Αυτή η αλλαγή έχει απογειώσει τις βαθμολογίες τη φετινή χρονιά, η οποία έχει προκαλέσει συζήτηση για τους λόγους τους οποίους ενδιαφέρουν τα αποτελέσματα της ποιότητας των εκλογικών κέντρων, οι οποίοι παρατίθενται παρακάτω.
Γιατί είναι σημαντικά τα αποτελέσματα του επιπέδου των εκλογικών κέντρων;
- Θεωρούν το αξίωμα της “διακριτότητας” των ανοιχτών δεδομένων
Ένα αξίωμα των κοινώς αποδεχόμενων ανοιχτών δεδομένων είναι ότι τα δεδομένα πρέπει να είναι διαθέσιμα σε -όσο περισσότερο γίνεται- διακριτό, ή πρωτεύον, επίπεδο (το επίπεδο στο οποίο συλλέγονται τα δεδομένα της πηγής). Στην περίπτωση των εκλογικών αποτελεσμάτων, το πρωτεύον επίπεδο αναφέρεται στην τοποθεσία την οποία ψηφίζουν οι εκλογείς, το εκλογικό κέντρο. Οπότε, αν τα εκλογικά αποτελέσματα δεν εκτιμώνται στο επίπεδο των εκλογικών κέντρων και/ή τίθενται διαθέσιμα με έναν συνολικό τρόπο, όπως μόνο στο επίπεδο της εκλογικής περιφέρειας, τότε αυτά τα δεδομένα δεν είναι στην πραγματικότητα ανοιχτά από τη στιγμή που δεν συμβαδίζουν με την αρχή της διακριτότητας.
- Προωθούν τη διαφάνεια και τη δημόσια βεβαιότητα
Διαφάνεια σημαίνει ότι κάθε βήμα είναι ανοιχτό σε λεπτομερές έλεγχο και ότι μπορεί να υπάρξει μια ανεξάρτητη επαλήθευση εν εξελίξει. Αν τα αποτελέσματα δεν μετρηθούν και δημοσιοποιηθούν στο επίπεδο των εκλογικών κέντρων, υπάρχει ολοφάνερη έλλειψη διαφάνειας, καθώς δεν υπάρχει τρόπος επαλήθευσης για το αν τα υψηλότερης ποιότητας αποτελέσματα μπορούν να γίνουν εμπιστευτικά. Αυτό ευνοεί την απόκρυψη των εκλογικών απατών, να κρύβονται ευκολότερα και να εντοπίζονται δυσκολότερα τα λάθη, τα οποία μπορεί να υποβαθμίσουν την δημόσια εμπιστοσύνη στις εκλογές, να αποσπάσουν τις επιθυμίες του ψηφοφόρου και, σε κλειστές εκλογές, ακόμη και να αλλάξουν τα αποτελέσματα.
Για παράδειγμα, ας φανταστούμε ότι ένα κέντρο κατάταξης αθροίζει ψηφοδέλτια από δέκα εκλογικά τμήματα. Ανεξάρτητοι παρατηρητές σε δύο από αυτά τα εκλογικά τμήματα ανέφεραν ότι αρκετοί άνθρωποι ψήφιζαν πολλές φορές, καθώς οι υπάλληλοι γέμιζαν τις κάλπες. Εάν τα αποτελέσματα των εκλογικών κέντρων γίνονταν διαθέσιμα, οι παρατηρητές θα μπορούσαν να ελέγξουν εάν ο αριθμός των καταμετρημένων ψήφων ξεπερνά τον αριθμό των εγγεγραμμένων ψηφοφόρων σε αυτά τα εκλογικά κέντρα, γεγονός που θα επιβεβαίωνε τα ευρήματα των παρατηρητών σχετικά με την απάτη. Ωστόσο, εάν τα αποτελέσματα των εκλογικών κέντρων δεν ήταν διαθέσιμα το αποτέλεσμα των δύο ‘προβληματικών’ εκλογικών κέντρων θα ανακατευόταν με τα υπόλοιπα οχτώ εκλογικά τμήματα. Δεν θα υπήρχε κανένας τρόπος να εξακριβωθεί ποια ήταν η προσέλευση στα δύο εκλογικά κέντρα και ως εκ τούτου δεν θα υπήρχε τρόπος να διασταυρωθούν τα πορίσματα των παρατηρητών με τα επίσημα αποτελέσματα.
- Μειώνουν την ένταση
Οι εκλογικοί παρατηρητές μπορούν να συνδυάσουν την εκτίμηση τους σχετικά με τη διαδικασία που ακολουθήθηκε την ημέρα των εκλογών με τα δεδομένα αποτελεσμάτων για να επαληθεύσουν ή να διαλύσουν τις φήμες σε συγκεκριμένα εκλογικά κέντρα, με την προϋπόθεση όμως ότι τα αποτελέσματα δημοσιοποιούνται.
- Ενισχύουν την συμμετοχή του κοινού
Όταν οι ψηφοφόροι είναι σε θέση να ελέγξουν τα αποτελέσματα στη δική τους κοινότητα (στο δικό τους εκλογικό τμήμα) μπορεί να δημιουργηθεί εμπιστοσύνη και να αυξηθεί το ενδιαφέρον και η εμπλοκή τους στις εκλογές. Επιπλέον, κοινωνικές ομάδες, πολιτικά κόμματα και υποψήφιοι μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα δεδομένα των εκλογικών αποτελεσμάτων για να προσεγγίσουν με μεγαλύτερη ακρίβεια τις εκστρατείες ενημέρωσης και κινητοποίησης των ψηφοφόρων κατά τη διάρκεια των επόμενων εκλογών.
- Ευθυγραμμίζονται με μια αναδυόμενη παγκόσμια νόρμα
Το να γίνονται διαθέσιμα τα εκλογικά αποτελέσματα σε επίπεδο εκλογικών κέντρων γρήγορα καθίσταται μια παγκόσμια νόρμα. Στις περισσότερες χώρες, τα πολιτικά κόμματα, παρατηρητές των εκλογών, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, και οι ψηφοφόροι δεν περιμένουν τίποτα λιγότερο από το να δημοσιευτούν δημόσια τα αποτελέσματα ανά εκλογικό κέντρο εγκαίρως καθώς και να μοιράζονται ελεύθερα.
Ο Παγκόσμιος Δείκτης Ανοιχτών Δεδομένων 2015 δείχνει πόσο κοινή πρακτική έχει γίνει αυτή. Από τις 122 χώρες που μελετήθηκαν, 71 από αυτές (58%) παρέχουν τα αποτελέσματα των εκλογών, συμπεριλαμβανομένων των αποτελεσμάτων, των εγγεγραμμένων ψηφοφόρων, και τον αριθμό των άκυρων και των λευκών ψηφοδελτίων ανά εκλογικό κέντρο. Ωστόσο, υπάρχουν μερικές σημαντικές διαφορές μεταξύ των περιφερειών. Η υποσαχάρια Αφρική και η Ασία είχαν το χαμηλότερο ποσοστό των χωρών που παρέχουν δεδομένα από τα αποτελέσματα ανά εκλογικό κέντρο, 42% και 41% αντίστοιχα. Η Ανατολική Ευρώπη και η Λατινική Αμερική έχουν το υψηλότερο ποσοστό των χωρών με 71% η κάθε μία.
Τι μας λέει ο Δείκτης για το πώς να ανοίξουμε και να χρησιμοποιήσουμε τα δεδομένα των εκλογικών αποτελεσμάτων;
Με βάση τα πορίσματα του 2015 από τον Παγκόσμιο Δείκτη Ανοικτών Δεδομένων και με πρωτοβουλίες για τα ανοιχτά δεδομένα των εκλογών σε παγκόσμιο, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο, επισημαίνουμε παρακάτω ορισμένες βασικές προτεραιότητες.
- Συνηγορία για να καταστούν διαθέσιμα στο κοινό τα αποτελέσματα σε επίπεδο εκλογικών κέντρων
Ενώ οι περισσότερες χώρες διαθέτουν τα αποτελέσματα σε επίπεδο εκλογικών κέντρων, πάνω από το 40% των 112 χωρών που έχει ερευνηθεί από τον Παγκόσμιο Δείκτη Ανοικτών Δεδομένων ακόμα δεν το κάνουν. Σε περιφερειακό επίπεδο, η υποσαχάρια Αφρική, η Ασία και η Μέση Ανατολή και η Βόρεια Αφρική έχουν πολύ δρόμο ακόμη να διανύσουν.
- Διασφαλίζει ότι τα εκλογικά αποτελέσματα των δεδομένων είναι πραγματικά ανοικτά
Καθιστώντας τα δεδομένα των εκλογών διαθέσιμα είναι ένα καλό πρώτο βήμα. Αλλά δεν μπορεί να είναι ελεύθερα και εύκολο να χρησιμοποιηθούν και να αναδιανεμηθούν από το κοινό, αν δεν είναι πραγματικά “ανοιχτά”. Τα δεδομένα των εκλογών είναι ανοιχτά όταν απελευθερώνονται με έναν τρόπο που είναι κοκκώδης, διαθέσιμα δωρεάν online, πλήρη και ανοιχτά στον λαό, να αναλυθούν (αναγνώσιμα από μηχανές-υπολογιστές), μη- ιδιόκτητα, χωρίς διακρίσεις και να είναι διαθέσιμα σε οποιονδήποτε, χωρίς άδεια και μόνιμα. Εξίσου σημαντικό, είναι τα δεδομένα των εκλογών να κυκλοφορήσουν εγκαίρως. Για τα αποτελέσματα των εκλογών, αυτό σημαίνει δημοσίευση των αποτελεσμάτων από το προσωρινό εκλογικό τμήμα σε πραγματικό χρόνο, με συχνές ενημερώσεις.
Ο “Παγκόσμιος Πίνακας Ανοικτών Δεδομένων” αξιολογεί πολλά από αυτά τα κριτήρια και τα ευρήματα του 2015 βοηθούν να υπογραμμισθούν ποια κριτήρια συναντώνται περισσότερο ή λιγότερο ανά την υδρόγειο. Από τη θετική πλευρά, από τις 71 χώρες που καθιστούν αποτελέσματα σε επίπεδο δημοσκοπήσεων- σταθμού διαθέσιμα, σχεδόν όλοι τους παρέχουν τα δεδομένα σε ψηφιακό (90%), σε απευθείας σύνδεση (89%), δημόσιο (89%) και δωρεάν (87%) τρόπο. Επιπλέον, το 92% από αυτές τις 71 χώρες έχουν ενημερωμένα δεδομένα.
Ωστόσο, υπάρχουν ορισμένες σημαντικές ελλείψεις στις περισσότερες χώρες. Μόνο το 46% των 71 χωρών παρείχαν στοιχεία που ήταν δυνατό να αναλυθούν (να είναι δηλαδή αναγνώσιμα από μηχάνημα). Ομοίως, μόνο το 46% των χωρών που μελετήθηκαν παρείχαν πλήρη, πρωτόλεια σύνολα δεδομένων. Η Δυτική Ευρώπη (67%) είχε το υψηλότερο ποσοστό των χωρών που παρείχαν πλήρη, μαζικά δεδομένα, ενώ η Μέση Ανατολή και η Βόρεια Αφρική καθώς και η νοτίως της Σαχάρας Αφρική (και οι δύο 38%) είχαν το χαμηλότερο ποσοστό των χωρών με πλήρη μαζικά δεδομένα.
- Όχι μόνο τα αποτελέσματα των εκλογών ανοιχτά: Καθιστώντας και άλλους τύπους εκλογικών δεδομένων ανοιχτούς
Ενώ τα αποτελέσματα τα εκλογών παίρνουν συχνά τη μεγαλύτερη προσοχή, τα εκλογικά δεδομένα είναι πολύ παραπέρα από τα αποτελέσματα μόνο. Περιλαμβάνουν πληροφορίες σχετικά με όλες τις πτυχές του εκλογικού κύκλου,συμπεριλαμβανομένου του νομικού πλαισίου, τις διαδικασίες λήψης αποφάσεων, τα εκλογικά όρια, τα εκλογικά τμήματα, τη χρηματοδότηση της εκστρατείας, το μητρώο των ψηφοφόρων, προσόντα των ψηφοφόρων, την προμήθεια, τα παράπονα και την επίλυση διαφορών. Όλες αυτές οι κατηγορίες των δεδομένων είναι απαραίτητες για την εκτίμηση της ακεραιότητας των εκλογών και των αρχών, επομένως τα ανοιχτά δεδομένα θα πρέπει να εφαρμοστούν σε όλες τις παραπάνω κατηγορίες.
- Μετάβαση από την διαφάνεια στις ευθύνες
Το άνοιγμα των εκλογικών δεδομένων διευκολύνει την διαφάνεια των εκλογών, αλλά αυτό είναι μόνο η αρχή. Για την ανάδειξη των δυνατοτήτων των εκλογικών δεδομένων, απαιτούνται γνώσεις και δεξιότητες για την ανάλυση και την χρήση δεδομένων ώστε να επιτευχθεί η προώθηση της κοινωνικής ένταξης και η συμμετοχή του κοινού στην όλη διαδικασία, καθώς και για να τεθούν οι εκλογικοί φορείς, όπως όργανα διαχείρισης των εκλογών και πολιτικά κόμματα, υπόλογοι των πράξεων τους. Για παράδειγμα, με τα δεδομένα των εκλογικών κέντρων, ομάδες πολιτών παρατήρησης των εκλογών ανά τον κόσμο έχουν χρησιμοποιήσει στατιστική για τον διαμοιρασμό των παρατηρητών σε ένα τυχαίο, αντιπροσωπευτικό δείγμα των εκλογικών κέντρων, προσδίδοντας έτσι πλήρη και ακριβή αξιολόγηση των διαδικασιών της εκλογικής μέρας. Με πρόσβαση στη λίστα των ψηφοφόρων, πολλές ομάδες παρατηρητών επιβεβαιώνουν την ακρίβεια της λίστας και τονίζουν τα θέματα προς βελτίωση για τις επόμενες εκλογές.
Παρά την αναπτυσσόμενη διαθεσιμότητα των εκλογικών δεδομένων, στα κόμματα των περισσότερων χωρών, τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και η Κοινωνία των Πολιτών δεν έχουν ακόμη την ικανότητα να αξιοποιήσουν πλήρως τις δυνατότητες τους. Το National Democratic Institute (NDI) αναπτύσσει πόρους και εργαλεία για να συμβάλλει στην ενίσχυση των ενδιαφερόμενων των εκλογών, ειδικότερα των παρατηρητών, για την χρήση και την ανάλυση των εκλογικών δεδομένων. Ως επακόλουθο, ο Παγκόσμιος Δείκτης Ανοιχτών Δεδομένων ενθαρρύνει την πραγματοποίηση επιπρόσθετων προσπαθειών σαν την παραπάνω, ώστε η δυνατότητα χρήσης των εκλογικών δεδομένων να φτάσει στο μέγιστο.
ΑΝΟΙΧΤΑ ΕΚΛΟΓΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
Στην Ελλάδα έχει ψηφιστεί νόμος για τα ανοιχτά δεδομένα (Ν. 4305/2014),σύμφωνα με τον οποίο καθιερώθηκε η αρχή της εξ ορισμού ανοιχτής διάθεσης και περαιτέρω χρήσης της δημόσιας πληροφορίας αλλά και του άρθρου 58 του Ν.4178/2013 που αφορά τα γεωχωρικά δεδομένα. Τα ανοιχτά δεδομένα αποτελούν βασικό πυλώνα της ενιαίας ευρωπαϊκής ψηφιακής αγοράς και κεντρική πολιτική για την ενίσχυση της ψηφιακής οικονομίας και την επίτευξη ισόρροπης ανάπτυξης χωρίς αποκλεισμούς
Μια ιδιωτική εταιρεία έχει αναλάβει τις πληροφορίες από το 1981 για την ελληνική κυβέρνηση, τα αποτελέσματα προέρχονται από κάθε εκλογικό τμήμα, τα οποία συγκεντρώνονται σε ένα κέντρο δεδομένων που στη συνέχεια μεταδίδει τα δεδομένα. Αν και τα δεδομένα ήταν ανοικτά για το κοινό μέσω της ιστοσελίδας του Υπουργείου Εσωτερικών ή του data.gov.gr, θα μπορούσε κάποιος να πάρει μια έκδοση τους σε CSV και να την επεξεργαστεί, να δημιουργήσει νέες εφαρμογές, άρθρα δημοσιογραφίας δεδομένων κ.α.. Το 2012 η Ελλάδα είχε δύο εκλογικές αναμετρήσεις μέσα σε λίγες εβδομάδες. Τα εκλογικά δεδομένα ήταν διαθέσιμα για λίγο χρόνο. Την ίδια χρονιά τα αποτελέσματα μεταδίδονταν σε πραγματικό χρόνο και ενημερώνονταν κάθε δέκα λεπτά. Μια μικρή εταιρεία που ασχολείται με δεδομένα, το igraphics.gr δημιούργησε μία από τις πιο καινοτόμες αναπαραστάσεις των δεδομένων.
Ο Παγκόσμιος Δείκτης Ανοιχτών Δεδομένων (Global Open Data Index) έχοντας αξιολογήσει τα δεδομένα πολλών χωρών, καθώς και την διαθεσιμότητά τους, κατατάσσει την Ελλάδα στην 42η θέση μαζί με την Ταΐλάνδη. Συνολικά εξετάζονται 112 χώρες, ενώ τα δεδομένα της Ελλάδας φαίνεται να είναι ανοιχτά σε ποσοστό 39%. Όσον αφορά τα αποτελέσματα σημαντικών εκλογικών αναμετρήσεων, εκτός από την εταιρεία http://www.igraphics.gr/ που αναφέρθηκε, διατίθενται και στην ιστοσελίδα http://ekloges.ypes.gr/ από το Υπουργείο Εσωτερικών και είναι ανοιχτά σε ποσοστό 45%. Αξιοπρόσεχτο είναι ότι το ποσοστό αυτό παραμένει ίδιο τα τελευταία τρία χρόνια. Τα δεδομένα αυτά προσφέρονται δωρεάν, βρίσκονται σε ψηφιακή μορφή, ενώ χρησιμοποιούνται και διαδραστικοί χάρτες. Το κοινό μπορεί να πάρει πληροφορίες για τον αριθμό των εγγεγραμμένων πολιτών και το πόσοι ψήφισαν, τις έγκυρες ψήφους, τα λευκά/άκυρα, τα ποσοστά των κομμάτων και τις έδρες που τους αναλογούν. Ακόμα, μπορεί να επιλέξει μία συγκεκριμένη περιφέρεια και να δει αναλυτικά πόσες ψήφους πήρε το κάθε κόμμα σε αυτή.
Τα δεδομένα ενημερώνονται συχνά, ωστόσο, δεν έχουν άδεια χρήσης και δεν διατίθενται σε μαζικά. Δεν είναι, λοιπόν, ανοιχτά. Αυτό γίνεται αντιληπτό αν συγκρίνουμε τα στοιχεία της Ελλάδας με τα στοιχεία της Ταϊβάν, η οποία κατέχει την πρώτη θέση στη σχετική λίστα με ποσοστό 100% και με πλήρως διαθέσιμα τα δεδομένα των εκλογικών αποτελεσμάτων.
Τέλος, πέρα από την επίσημη ιστοσελίδα του Υπουργείου Εσωτερικών, μπορεί κανείς να βρει στοιχεία που αφορούν τις εκλογικές αναμετρήσεις σε ιστοσελίδες των Δήμων ή Περιφερειών (Περιφέρεια Κρήτης, Δήμος Καρδίτσας).
Συντακτική ομάδα:
Χαρίκλεια Σκαλτσή
Άννα Μαυρίκου
Ελένη Ζηκόπη
Αλεξάνδρα Πατσοπούλου
Κωνσταντίνα Παπαθεοδώρου
Βάσια Μπάρμπα
Πηγές: http://www.theguardian.com/news/datablog/2012/jun/21/open-data-election-hack-vote
http://index.okfn.org/place/greece/elections/
