Οι εξειδικευμένοι ερευνητές μπορούν να αποτελέσουν πρότυπα, που μοιράζονται τη σοφία και την εμπειρία τους στην πλοήγηση σε ένα μεταβαλλόμενο τοπίο εκδόσεων.
Ο πολλαπλασιασμός των επιστημονικών περιοδικών με «αμφισβητήσιμο» περιεχόμενο έχει εγείρει έντονο προβληματισμό, προκαλώντας έτσι συνεργασίες μεταξύ επιστημονικών εκδοτών, πανεπιστημίων, κυβερνητικών φορέων και μη κερδοσκοπικών οργανισμών για την ευαισθητοποίηση του κοινού σχετικά με την απειλή της ακεραιότητας της επιστήμης. Ωστόσο, οι έμπειροι ερευνητές (senior researchers) έχουν επίσης ένα ρόλο να διαδραματίσουν, δουλεύοντας ατομικά με σπουδαστές, συναδέλφους και συνεργάτες, για να προωθήσουν την αξία της δημοσίευσης σε έγκριτα περιοδικά που παρέχουν αυστηρές διαδικασίες και μπορούν να ενισχύσουν μια καριέρα μακροπρόθεσμα.
“Λαμβάνω καθημερινά, περίπου 20 emails αμφισβητήσιμου περιεχομένου από οργανωτές επιστημονικών συνεδρίων και επιστημονικά περιοδικά”, λέει ο Δρ. Dimiter Avtanski, Διευθυντής του Εργαστηρίου Ενδοκρινικών Ερευνών στο Ινστιτούτο Διαβήτη Friedman στο Lenox Hill Hospital, Northwell Health. Ο Δρ Avtanski, μέλος της συμβουλευτικής επιτροπής του Elsevier, δηλώνει ότι μπορεί να καταλάβει πολύ γρήγορα, κοιτάζοντας την ιστοσελίδα εάν ένα περιοδικό ή ένα συνέδριο είναι έντιμο και αξίζει να εξεταστεί. Οι κόκκινες σημαίες, δηλαδή τα σημεία προσοχής, περιλαμβάνουν ορθογραφικά και γραμματικά λάθη, υπερβολικές αξιώσεις και έχουν ψευδή αντίκτυπο.
Ο ίδιος γνωρίζει ότι οι λιγότερο έμπειροι ερευνητές μπορεί να μην κάνουν το βήμα της επαλήθευσης για τη φήμη ενός τέτοιου περιοδικού. Το πρόβλημα οφείλεται από την πίεση που προωθείται να δημοσιεύσει ένας επιστήμονας – μελετητής, κι όπως αναφέρει, “ορισμένοι ερευνητές αισθάνονται απελπισμένοι. Είναι ένα συστημικό πρόβλημα. Χωρίς να δημοσιεύει ένας ερευνητής συνεχώς έγγραφα, η παραμονή του σε αυτόν τον τομέα είναι αδύνατη. Αμφιβόλου ποιότητας περιεχομένου επιστημονικά περιοδικά επωφελούνται από αυτήν την κατάσταση”.
Ως δάσκαλος, ο Δρ. Avtanski, θεωρεί το ρόλο του “όχι μόνο να διδάσκει και να παρέχει επιστημονική γνώση, αλλά και να καθοδηγεί τους ανθρώπους μέσω μιας επιτυχημένης καριέρας, συμπεριλαμβανομένου του τρόπου αποφυγής κινδύνων που θα μπορούσαν να διακυβεύσουν τη φήμη τους – όπως η δημοσίευση σε ένα περιοδικό με αμφισβητήσιμο περιεχόμενο”.
Οι μέντορες παίζουν σημαντικό ρόλο για την επιστημονική δημοσίευση
Οι επιστημονικές κοινότητες αναγνωρίζουν την αξία των μεντόρων – συμβούλων. Ένα πρόσφατο άρθρο που αφορά μια συζήτηση σχετικά με το ανοιχτό φόρουμ του Αμερικανικού Συνδέσμου για την Προώθηση της Επιστήμης (AAAS) αναφέρει: “Το ερευνητικό προσωπικό (μέντορες) είναι το κλειδί για το μέλλον της επιστήμης. Έχουν την πιο σημαντική επιρροή στην προσωπική και επαγγελματική εξέλιξη του εκπαιδευόμενου”.
Ομοίως, μια πρόσφατη δήλωση της Παγκόσμιας Ένωσης Ιατρικών Εκδοτών σχετικά με τον εντοπισμό ψευδο-περιοδικών επιβεβαιώνει: “Αυτοί οι οποίοι καθοδηγούν (μέντορες) τους νέους ερευνητές πρέπει να αναγνωρίσουν ότι υπάρχουν περιοδικά «αρπακτικά» και στη συνέχεια να βοηθήσουν αυτούς τους νέους ερευνητές να αναγνωρίσουν τους χώρους έκδοσης υψηλής ποιότητας ως μέρος της αντιμετώπισης της μάστιγας”.
Ακόμα και έμπειροι ακαδημαϊκοί μπορεί να χρειαστούν κάποια καθοδήγηση από την άποψη αυτή. “Μπροστά σε τόσα νέα περιοδικά που αναδύονται, δεν είναι εύκολο να διακρίνεις αμέσως ένα αξιόπιστο από ένα αρπακτικό έντυπο”, γράφει η Δρ. Sarah Eaton της Σχολής Εκπαίδευσης του Weklund στο Πανεπιστήμιο του Κάλγκαρι στον οδηγό της σχετικά με τα “αρπακτικά περιοδικά” και τις αμφισβητήσιμες διασκέψεις. Η ίδια ανακαλεί στη μνήμη της ένα μέλος του διδακτικού προσωπικού της σχολής, το οποίο αναθεώρησε την αίτηση θητείας ενός νεοεισερχόμενου καθηγητή, ανησυχώντας ότι ο τελευταίος μπορεί να δημοσιεύει σε μη αξιόπιστα περιοδικά. Περαιτέρω έρευνα αποκάλυψε ότι τα αναφερόμενα περιοδικά ήταν πράγματι νόμιμα και αξιόπιστα – αλλά ο αναθεωρητής δεν το γνώριζε γιατί δεν ήταν στον τομέα της εμπειρογνωμοσύνης του.
Βασικά μηνύματα καθοδήγησης
Τι πρέπει να λένε οι μέντορες στους ασκούμενούς τους; Η Δρ. Catriona Fennell, Διευθυντήρια Εκδοτικών Υπηρεσιών στο Elsevier, προτείνει τα εξής:
1. Παίζει ρόλο τι δημοσιεύετε
Όταν κάποιος είναι υπό πίεση για δημοσίευση, είναι εύκολο να υποκύψει στη τακτική της ταχείας δημοσίευσης. Οι μέντορες μπορούν να δώσουν προοπτική. Τα «ψευδo – περιοδικά» όχι μόνο δεν έχουν κύρος αλλά και δεν διαθέτουν την ικανότητα να εκπαιδεύουν τους συγγραφείς μέσω αυστηρής αξιολόγησης από ομότιμους. Δεν υπάρχει κανένα όφελος για τη δημοσίευση εάν το έργο είναι λανθασμένο ή παρουσιάζεται ανεπαρκώς.
2. Μετράει πού δημοσιεύονται επιστημονικά θέματα
Η δημοσίευση σε αξιόπιστα περιοδικά είναι σημαντική για την εξέλιξη της σταδιοδρομίας. Η ιδέα του “υψηλού στόχου” και στη συνέχεια “στόχευσης χαμηλότερου” μετά από απόρριψη, μπορεί να ωθήσει τους ερευνητές να δημοσιεύσουν σε μη αξιόπιστα περιοδικά. Όπως τόνισε η Eaton, οι μέντορες πρέπει να βοηθήσουν τους νεότερους συναδέλφους να καταλάβουν ότι “η απόρριψη ενός χειρογράφου δεν ισοδυναμεί με ένα πλήγμα στη φήμη τους, αλλά η δημοσίευση σε ένα ψευδο-περιοδικό ίσως!”.
3. Φροντίστε να μην αμαυρώσετε την επιστημονική σας φήμη
Το όνομα και η φήμη του ερευνητή είναι καθοριστικής σημασίας για την αξιοπιστία και την εξέλιξη της σταδιοδρομίας. Οι συνήγοροι μπορούν να βοηθήσουν τους συγγραφείς να κατανοήσουν ότι η δημοσίευση σε ένα μη αξιόπιστο περιοδικό μπορεί να προκαλέσει πιθανή ζημιά στο σώμα των συγγραφέων της εργασίας και της απασχολησιμότητας και μπορεί επίσης να οδηγήσει σε χρηματική ζημιά τόσο στον δημιουργό όσο και στο ίδρυμα που χρηματοδοτεί το έργο (και πιθανή ζημιά στη φήμη αυτού του ιδρύματος επίσης).
4. Οι συνεργασίες είναι σημαντικές
Η συνεργασία είναι απαραίτητη για την επιτυχία πολλών ερευνητικών προσπαθειών, ιδίως όταν η χρηματοδότηση είναι σπάνια. Οι συνεργάτες μπορούν να παρέχουν πόρους καθώς και νέες απόψεις και αντιλήψεις για ένα ερευνητικό έργο. Οι σύμβουλοι μπορούν να ενσταλάξουν αυτό το μήνυμα στους υπαλλήλους τους υπογραμμίζοντας ότι οι συνεργασίες είναι πιθανό να διευκολύνουν τη δημοσίευση σε ένα αξιόπιστο περιοδικό.
5. Σκέψου. Έλεγξε. Υπόβαλλε.
Αυτός ο ιστότοπος παρέχει μια απλή λίστα ελέγχου (checklist) που μπορούν να χρησιμοποιήσουν οι ερευνητές για να αξιολογήσουν τα διαπιστευτήρια ενός περιοδικού ή τον εκδότη. Ενθαρρύνει επίσης την κριτική σκέψη – την εκτίμηση των γεγονότων πέρα από πιέσεις και συναισθήματα. Οι μέντορες πρέπει να ενθαρρύνουν τη χρήση αυτού του εργαλείου. “Εάν οι ερευνητές ωστόσο εξακολουθούν να αμφιβάλλουν για ένα περιοδικό, μπορούν να ελέγξουν με τον βιβλιοθηκάριο του ιδρύματός τους για να δουν, αν ο βιβλιοθηκονόμος έχει ακούσει για το περιοδικό ή τον εκδότη του ή μπορεί να διερευνήσει περαιτέρω”, συμβουλεύει ο Δρ Fennell.
Η πεμπτουσία του mentoring
Όπως υποδεικνύει το AAAS στις “Top 10 Συμβουλές για τους Μέντορες” , είναι κρίσιμο, σε αυτό το ρόλο, “να εργάζεστε σύμφωνα με τα επαγγελματικά σας πρότυπα και να αποτελείτε ταυτόχρονα οι ίδιοι πρότυπο υψηλών προδιαγραφών επαγγελματισμού. Αυτό περιλαμβάνει τόσο τη διεξαγωγή όσο και την ενθάρρυνση της καλύτερης δυνατής έρευνας και δημοσίευσης σε αξιόπιστα περιοδικά – ορίζοντας έναν υψηλό πήχη για τον εαυτό σας αλλά και για όλους όσους έρχεστε σε επαφή μέσα την επιστημονική κοινότητα”.
Ο Δρ Avtanski επισημαίνει ότι ενώ οι μέντορες έχουν την ευθύνη να συζητούν με τους μαθητές τις τακτικές των μη αξιόπιστων περιοδικών, τα πανεπιστήμια πρέπει επίσης να διαδραματίσουν έναν μεγαλύτερο ρόλο σε αυτήν τη μάστιγα:
“Τα μεγάλα πανεπιστήμια έχουν ιδιαίτερα καλά οργανωμένα προγράμματα, συχνά με βάση τις βιβλιοθήκες, σε θέματα όπως το πώς να γράψουν μια επιχορήγηση και πώς να οικοδομήσουν μια επιτυχημένη σταδιοδρομία. Δεν γνωρίζω παρόμοια μαθήματα σχετικά με την αποφυγή των ψευδο-περιοδικών. Εάν υπάρχουν, θα πρέπει να δημοσιοποιούνται, έτσι ώστε οι άνθρωποι να μπορούν να ενημερώνονται εκ των προτέρων σχετικά με αυτά τα περιοδικά, προτού λάβουν το πρώτο μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου που μπορεί να τους οδηγήσει σε λάθος δημοσίευση”.
