Από τον Danny Lämmerhirt
Η ακαδημαϊκή επικοινωνία έχει υποστεί μια σεισμική μετατόπιση από την κλειστή δημοσίευση προς μια συνεχώς αυξανόμενη υποστήριξη για ανοικτή πρόσβαση. Με τα κλειστά μοντέλα εκδόσεων, οι ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες αντιμετώπισαν μια επονομαζόμενη “κρίσιμη περίοδο” και δεν ήταν σε θέση να παρέχουν τα υλικά που χρειάζονταν για τους ερευνητές και τους σπουδαστές τους. Εν μέρει, ως απόκριση σε αυτό το πρόβλημα, οι υποστηρικτές της ανοικτής πρόσβασης έχουν υποστηρίξει την αύξηση της πρόσβασης, αλλά και την αλλαγή της διάρθρωσης του κόστους των επιστημονικών εκδόσεων. Σε πολλές χώρες αυτό έχει οδηγήσει σε πειράματα με μοντέλα «ο συγγραφέας πληρώνει», όπου οι τιμές των μεγάλων εμπορικών εκδοτών παρέμειναν υψηλές, αλλά το κόστος μεταβλήθηκε από τους αναγνώστες στους ερευνητές.
Τα δημόσια δεδομένα σχετικά με το κόστος αυτών των μεταβαλλόμενων μοντέλων δημοσίευσης παραμένουν λιγοστά. Υπάρχει αυξανόμενη ανησυχία ότι μπορούν να διαιωνίσουν ολιγοπωλιακές και δυσλειτουργικές δομές που δεν εξυπηρετούν τα συμφέροντα των ερευνητών ή των φοιτητών, των αναγνωστών και του κοινού τους. Ορισμένες μελέτες υποδεικνύουν ότι οι τιμές των εκδόσεων ανοικτής πρόσβασης ενδέχεται να εισάγουν αθέμιτες διακρίσεις εις βάρος ορισμένων ιδρυμάτων και να επισημαίνουν τις ενίοτε αυστηρές διαφορές των τιμών μεταξύ των ιδρυμάτων. Οι οργανισμοί και τα ιδρύματα χρηματοδότησης ανησυχούν ότι τα υβριδικά περιοδικά θα μπορούσαν να επιβάλλουν “Χρεώσεις Επεξεργασίας Άρθρου” (Article Processing Charges ) (ένας κοινός τρόπος χρηματοδότησης της δημοσίευσης ανοικτής πρόσβασης), χωρίς να παρέχουν αναλογική μείωση του κόστους συνδρομής – χρεώνοντας έτσι τους ερευνητές δύο φορές (το αποκαλούμενο “double dipping“).
Ωστόσο, τα στοιχεία είναι κατακερματισμένα και εμφανίζουν ελλιπή στοιχεία. Μέλη του δικτύου του Open Knowledge International παρακολουθούν αυτό το ζήτημα εδώ και αρκετά χρόνια. Η Jenny Molloy έγραψε ένα blogpost για αυτό το θέμα για την Εβδομάδα Ανοικτής Πρόσβασης (Open Access Week) πριν από τρία χρόνια. Υποστηρίξαμε την έρευνα σε αυτόν τον τομέα, την οποία ανέλαβαν οι Stuart Lawson, Jonathan Gray και Michele Mauri, και δημοσιεύσαμε μια σχετική λευκή βίβλο στο πλαίσιο του σχεδίου PASTEUR4OA. Μέχρι σήμερα, τα δημόσια δεδομένα σχετικά με τα δημοσιονομικά δημοσιεύματα παραμένουν αποσπασματικά, μερικά και διάσπαρτα.
Η έλλειψη οικονομικά προσβάσιμων από το κοινό πληροφοριών είναι προβληματική για τουλάχιστον τρεις λόγους:
- Εμποδίζει την αξιολόγηση των υφιστάμενων εκδοτικών πολιτικών και μοντέλων χρηματοδότησης. Για παράδειγμα, ελλιπή και αντικρουόμενα δεδομένα εμποδίζουν τους χρηματοδότες να λαμβάνουν τις καλύτερες αποφάσεις για το πού να διαθέσουν πόρους.
2. Η οικονομική αδιαφάνεια μας εμποδίζει, επίσης, να έχουμε μια λεπτομερή εικόνα για το πόσα χρήματα καταβάλλονται σε μια χώρα, ανά χρηματοδότη, ακαδημαϊκό τομέα, πανεπιστήμια, βιβλιοθήκες και μεμονωμένους ερευνητές.
3. Τελικά, η έλλειψη γνώσης σχετικά με τις πληρωμές αποδυναμώνει τη διαπραγματευτική ισχύ των πανεπιστημίων και των βιβλιοθηκών γύρω από μορφές επιστημονικής δημοσίευσης που συντονίζονται από την αγορά.
Καθώς γιορτάζουμε τη Διεθνή Εβδομάδα Ανοικτής Πρόσβασης (International Open Access Week), το Open Knowledge International προωθεί έντονα τις υποδομές δημόσιων δεδομένων των ακαδημαϊκών οικονομικών. Τέτοιες υποδομές θα επέτρεπαν την παρακολούθηση, την τεκμηρίωση, τη δημοσίευση και τη συζήτηση των διαφορετικών δαπανών που συνδέονται με την ακαδημαϊκή δημοσίευση. Με τον τρόπο αυτό, οι υποδομές δημόσιων δεδομένων θα παρείχαν τη βάση τεκμηρίωσης για μια καλά ενημερωμένη συζήτηση σχετικά με εναλλακτικούς τρόπους οργάνωσης και χρηματοδότησης επιστημονικής δημοσίευσης σε έναν κόσμο όπου η ανοικτή πρόσβαση σε ακαδημαϊκά αποτελέσματα γίνεται ολοένα και περισσότερο ο κανόνας. Παρακάτω βλέπετε ένα μοντέλο των χρηματοοικονομικών ροών που θα μπορούσαν να ληφθούν από μια τέτοια υποδομή δεδομένων, εστιάζοντας στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Αύξηση της δυναμικής για μια δημόσια υποδομή δεδομένων των ακαδημαϊκών οικονομικών
Υπάρχει αυξανόμενη δυναμική στην ευρύτερη ερευνητική κοινότητα – συμπεριλαμβανομένων των χρηματοδοτών, των ιδρυμάτων και των θεσμικών βιβλιοθηκών – προκειμένου να αντιμετωπιστεί η σημερινή έλλειψη οικονομικών στοιχείων γύρω από τη δημοσίευση. Νωρίτερα φέτος, το Knowledge Exchange δημοσίευσε μια έκθεση που υπογραμμίζει τη σημασία της κατανόησης του συνολικού κόστους δημοσίευσης και του ρόλου των τυποποιημένων μορφών τεκμηρίωσης και των συστημάτων πληροφοριών για την καταγραφή αυτών. Οι φορείς χρηματοδότησης σε διάφορες χώρες εισάγουν ρήτρες αναφοράς στις πολιτικές χρηματοδότησής τους, για να αποκτήσουν καλύτερη εικόνα του τρόπου με τον οποίο δαπανώνται τα κεφάλαια. Ο οργανισμός υποδομής της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης του Ηνωμένου Βασιλείου Jisc συνεργάστηκε με τα Research Councils UK για να δημιουργήσει ένα πρότυπο για τα ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης του Ηνωμένου Βασιλείου να αναφέρουν τις ανοικτές δαπάνες πρόσβασης με τυποποιημένο τρόπο και να το απελευθερώνουν ανοικτά. Αυτή η προσπάθεια θα πρέπει να υποστηρίζει τις διαπραγματεύσεις με τους εκδότες περιοδικών γύρω από το συνολικό κόστος της έκδοσης.
Σε διαφορετικές ευρωπαϊκές χώρες, οι χρηματοδότες και οι θεσμικές ενώσεις αρχίζουν να δημιουργούν βάσεις δεδομένων που συλλέγουν το χρηματικό ποσό που καταβάλλεται μέσω APC σε ενιαία περιοδικά. Το Wellcome Trust UK δημοσίευσε πληροφορίες για το πόσο δαπανάται για την ετήσια δημοσίευση ανοικτής πρόσβασης από το 2010 έως το 2014. Με παρόμοιο τρόπο, η γερμανική Open APC πρωτοβουλία, μέρος της πρωτοβουλίας Transparent Infrastructure for Article Charges, συγκεντρώνει στοιχεία στο GitHub για να δημοσιοποιεί τα χρήματα που δαπανώνται από διαφορετικά ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα για τη δημοσίευση ανοικτής πρόσβασης. Και το Open Knowledge International φιλοξενεί ένα wiki για τα έγγραφα πληρωμής που ζητούνται μέσω του FOI.
Η μεγαλύτερη οικονομική διαφάνεια καθιστά δυνατή την επανεξέταση του τρόπου οργάνωσης της επιστημονικής έκδοσης
Αυτά τα παραδείγματα αποτελούν σημαντικές πινακίδες για τις υποδομές δημόσιων δεδομένων για το κόστος των ακαδημαϊκών εκδόσεων. Ωστόσο, απαιτούνται πιο συντονισμένες προσπάθειες και συνεργασίες για να επιτευχθεί μια βαθύτερη μετατόπιση του τρόπου με τον οποίο οργανώνεται η επιστημονική δημοσίευση. Η πλήρης διαφάνεια απαιτεί να γνωρίζουμε πόσο κάθε ίδρυμα πληρώνει σε κάθε εκδότη για κάθε περιοδικό, επιτρέποντας ιδανικά να συνδέονται αυτές οι πληρωμές με δημόσιους πόρους. Για να αποκτήσετε αυτές τις γνώσεις, είναι απαραίτητο να κατανοήσετε τους τρόπους οργάνωσης της επιστημονικής έκδοσης και να αντιμετωπίσετε διαφορετικά εμπόδια στη διαφάνεια, μεταξύ των οποίων:
- Πολλαπλές πηγές εισοδήματος και οικονομική διαχείριση σε ιδρύματα που εμποδίζουν μια αναλυτική άποψη για το πόσα δημόσια κονδύλια δαπανώνται για ανοικτή πρόσβαση
- Μοντέλα πληρωμής, όπως δέσμες, «μεγάλες προσφορές» ή ετήσια κατ’ αποκοπή ποσά που εμποδίζουν τη σαφή εικόνα του κόστους ανοικτής πρόσβασης
- Πολιτικές που απαιτούν διαφορετική αναφορά των πληρωμών και καλύπτουν μόνο ορισμένους κλάδους
- Συμφωνίες μη γνωστοποίησης που εμποδίζουν τη διαφανή αξιολόγηση του κόστους
- Ανακριβείς ή αποκλίνουσες πληροφορίες για τις τιμές, όπως τιμοκαταλόγους που δεν εμφανίζουν απαραιτήτως πραγματικές πληρωμές.
Τι μπορεί να γίνει για να αρχίσει η συνεισφορά σε μια δημόσια βάση δεδομένων;
Για να δημιουργηθεί το έδαφος για συνεργασία, το Open Knowledge International θέλει να ξεκινήσει διάλογο με υποστηρικτές ανοικτής πρόσβασης, χρηματοδότες, πανεπιστήμια, βιβλιοθήκες, μεμονωμένους ερευνητές και εκδότες. Στη συνέχεια, περιγράφουμε τα επόμενα βήματα που μπορούν να ληφθούν μαζί για μια υποδομή δημόσιων δεδομένων:
Οι χρηματοδότες πρέπει να εισάγουν ρήτρες υποβολής εκθέσεων και γνωστοποίησης στις πολιτικές χρηματοδότησης, αντιμετωπίζοντας τόσο τις πληρωμές συνδρομής όσο και τα τέλη APC σε επίπεδο μικροπληρωμών (κόστος ανά άρθρο). Τα νομικά μέτρα για την πρόληψη των συμφωνιών μη γνωστοποίησης μπορούν να περιλαμβάνουν τον περιορισμό ή τον τερματισμό των χρημάτων στους εκδότες που δεν συμμορφώνονται με τις συμφωνίες περί αποκάλυψης.
Οι οργανισμοί χρηματοδότησης, τα ιδρύματα και οι μεμονωμένοι ερευνητές θα πρέπει να αυξήσουν τις (διε) εθνικές ερευνητικές δραστηριότητες για το θέμα 1) να κατανοήσουν το μέγεθος των διάφορων τύπων κόστους, 2) να προσδιορίσουν τους νέους παράγοντες κόστους, τα απαραίτητα δεδομένα που τα αντιπροσωπεύουν και τους παράγοντες που τους καθιστούν αδιαφανείς, 3) και να αναλύσουν τα οφέλη των εναλλακτικών μοντέλων πληρωμών για συγκεκριμένους κλάδους και ιδρύματα. Η έρευνα θα πρέπει να αντικατοπτρίζει την αύξηση του διοικητικού κόστους και να προτείνει συστάσεις για τον μετριασμό τους.
Τα ιδρύματα, οι χρηματοδοτικοί οργανισμοί και οι μεμονωμένοι ερευνητές μπορούν να προσκομίσουν αποδεικτικά στοιχεία αποκαλύπτοντας τις πληρωμές τους σε βάσεις δεδομένων προσιτά σε όλους. Εάν τα άλλα θεσμικά όργανα ακολουθήσουν το μοντέλο τους, αυτό επιτρέπει δημόσιες συγκρίσεις πραγματικών πληρωμών, ανίχνευση παράλογων τιμολογιακών διακρίσεων και εκδότες που δεν συμμορφώνονται με πολιτικές χρηματοδότησης ανοικτής πρόσβασης.
Πώς να υποστηρίξετε μια κίνηση για πιο διαφανή επιστημονική δημοσίευση
- Κρατήστε επαφή με την ομάδα μας στο Open Knowledge International. Εξετάζουμε δράσεις για να προωθήσουμε τη συζήτηση. Στείλτε email στους Danny Lämmerhirt (Συντονιστής Έρευνας) και Sander van der Waal (Επικεφαλής Δικτύου και Συνεργασιών) στο research@okfn.org.
- Γνωστοποιείστε μας τις ιδέες, τις σκέψεις και τα σχόλιά σας στο φόρουμ μας.
- Υποστηρίξτε τη συλλογή, τη συντήρηση και τη χρήση δημόσιων δεδομένων όπως περιγράφεται στις συστάσεις μας.
- Μοιραστείτε αυτό το blogpost στα δίκτυά σας και επικοινωνήστε με το δικό σας ίδρυμα, τη βιβλιοθήκη ή τον οργανισμό χρηματοδότησης.
Θα ήθελα να ευχαριστήσω τους Stuart Lawson και Jonathan Gray για τα σχόλια και τις συμβουλές τους κατά τη συγγραφή του blogpost. Αυτή η ανάρτηση αντλήθηκε από την εργασία τους “Opening the Black Box of Scholarly Communication Funding: A Public Data Infrastructure for Financial Flows in Academic Publishing.” Open Library of Humanities, 2(1). https://doi.org/10.16995/olh.72
*Μπορείτε να βρείτε το πρωτότυπο κείμενο εδώ.
