[box] Όλγα Γεροβασίλη: “Τα ανοικτά δεδομένα βασική προτεραιότητα του Υπουργείου και της Κυβέρνησης“ [/box]
Της Σπυριδούλας Μάρκου
Η Υπουργός Διοικητικής Ανασυγκρότησης, κα. Όλγα Γεροβασίλη, μας παραχώρησε συνέντευξη για τα Ανοιχτά Δεδομένα στην Ελλάδα και τα επόμενα σχέδια του Υπουργείου για την προώθηση της ανοικτότητας και της διαφάνειας μέσω των πυλών data.gov.gr και diavgeia.gov.gr. Αφορμή για τη συνέντευξη αποτέλεσε η “Ετήσια έκθεση για τη διάθεση και την περαιτέρω χρήση των ανοικτών δεδομένων” του Υπουργείου Διοικητικής Ανασυγκρότησης που τέθηκε προς δημόσια διαβούλευση τον Απρίλιο του 2017 αλλά και η ανακοίνωση του Open Knowledge International για την επικείμενη διοργάνωση του OK Fest το 2018 στη Θεσσαλονίκη.
Σ.Μ.: Η τελευταία έκθεση του Υπουργείου Διοικητικής Ανασυγκρότησης για τη διάθεση και χρήση των ανοικτών δεδομένων στην Ελλάδα κάνει λόγο για περιορισμένη ανταπόκριση των δημοσίων φορέων στο κάλεσμα για την ανοικτότητα. Πως σκοπεύετε να αντιμετωπίσετε αυτό το πρόβλημα που ανακύπτει;
Ο.Γ.: Στην ετήσια έκθεση του Υπουργείου, η οποία τέθηκε σε δημόσια διαβούλευση τον περασμένο Απρίλιο, προκύπτει καταρχάς ότι υπάρχει μια ανοδική πορεία τόσο ως προς την ένταξη των φορέων στο data.gov.gr όσο και ως προς τον αριθμό των συνόλων δεδομένων που αναρτώνται στο data.gov.gr. Στην πρώτη περίπτωση έχουμε υπερδιπλάσιες εγγραφές φορέων σε διάστημα ενός έτους, ενώ στη δεύτερη αντίστοιχα έχουμε τέσσερις φορές περισσότερες αναρτήσεις ανοικτών δεδομένων.
Εν τούτοις, η ανταπόκριση των φορέων μέχρι σήμερα δεν είναι αυτή που θα θέλαμε. Θα πρέπει, όμως, να αναγνωρίσουμε ότι χρειάζεται κάποιος χρόνος ώστε να δημιουργηθεί η κουλτούρα και να ωριμάσει σε όλους η ιδέα της ανοικτότητας, καθώς και να αντιληφθούμε τα οφέλη που μπορούμε να αποκομίσουμε. Γιατί, η ανοικτότητα, η διαφάνεια και η διάχυση των πληροφοριών αποτελούν προϋποθέσεις για την πληρέστερη πληροφόρηση των πολιτών, αλλά και τη λήψη ορθών αποφάσεων σε κάθε στιγμή της δημόσιας ζωής.
Από την πλευρά του και στα πλαίσια των αρμοδιοτήτων του, το Υπουργείο Διοικητικής Ανασυγκρότησης έχει υιοθετήσει μια σειρά πρωτοβουλιών με στόχο ακριβώς τη διάχυση των πολιτικών ανοικτής πρόσβασης, αλλά και την ευαισθητοποίηση των δημόσιων φορέων σχετικά με τις υποχρεώσεις τους, όπως απορρέουν από το ισχύον νομικό πλαίσιο.
Προετοιμάζουμε δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης τόσο των δημόσιων φορέων όσο και των πολιτών, σχετικά με την επίδραση των ανοικτών δεδομένων σε πολιτικό, σε οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο.
Αυτό θα μπορούσε να περιλαμβάνει συνεργασίες και με φορείς εκτός του δημοσίου (όπως ακαδημαϊκά και ερευνητικά ιδρύματα), μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς (όπως το Ίδρυμα Ανοικτής Γνώσης), και άλλους. Γιατί, όχι μόνο θέλουμε να ευαισθητοποιήσουμε αλλά και να διευκολύνουμε τους δημόσιους φορείς να ξεπεράσουν τα όποια προβλήματα αντιμετωπίζουν.
Ταυτόχρονα, όμως, έχουμε ξεκαθαρίσει –και το έχουμε ήδη επικοινωνήσει προς όλους– πώς, βάσει του Νόμου για τα Ανοικτά Δεδομένα, το Σώμα Επιθεωρητών Ελεγκτών Δημόσιας Διοίκησης ελέγχει την τήρηση των σχετικών υποχρεώσεων από τους δημόσιους φορείς που εμπίπτουν στην αρμοδιότητά του. Και, εφόσον εντοπίσει μη δικαιολογημένες καθυστερήσεις, θα προχωρήσει στα δέοντα.
Επαναλαμβάνω ότι τα ανοιχτά δεδομένα και η υποστήριξη των πολιτικών ανοικτής πρόσβασης στη δημόσια πληροφορία είναι βασική μας προτεραιότητα στο Υπουργείο και την Κυβέρνηση. Εντάσσονται δε σε ένα συνολικό και όχι αποσπασματικό μεταρρυθμιστικό σχέδιο για τη δημόσια διοίκηση, το οποίο μεταξύ άλλων περιλαμβάνει την υιοθέτηση βέλτιστων πρακτικών σε συνεργασία με διεθνείς φορείς.
Πρόσφατα, εκπροσώπησα την Ελλάδα ως αρμόδιος υπουργός στο συνέδριο «Digital Single Market: Conference on the free movement of data», που διεξήχθει στο Τάλιν της Εσθονίας και εντάσσεται στις εκδηλώσεις της εσθονικής προεδρίας, προτεραιότητα της οποίας είναι η ανάπτυξη της ευρωπαϊκής οικονομίας των δεδομένων (EU Data Economy) για τη δημιουργία μιας “Ψηφιακής Ευρώπης βασισμένης στην ελεύθερη διακίνηση δεδομένων”. Το συνέδριο αποτέλεσε συνάντηση εργασίας σημαντικών εκπροσώπων του δημοσίου και ιδιωτικού τομέα και στα αποτελέσματά του βασίστηκαν οι εργασίες των άτυπων υπουργικών συναντήσεων που ακολούθησαν.
Γνωρίζετε πολύ καλά ότι τα ανοικτά δεδομένα αποτελούν ακρογωνιαίο λίθο του Ευρωπαϊκού Ψηφιακού Θεματολογίου, είναι βασική προϋπόθεση για τη βιώσιμη ανάπτυξη και τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας στην κοινωνία της πληροφορίας, ταυτίζονται με την έννοια της καλής διακυβέρνησης και συγκροτούν αναγκαίο όρο εθνικής ανάπτυξης, αλλά και κεντρική κατεύθυνση της νέας «Ψηφιακής Στρατηγικής».
Και θέλω να σημειώσω εδώ ότι ένας από τους βασικούς πυλώνες, πάνω στους οποίους χτίζεται η νέα Εθνική Στρατηγική, είναι η «προσέγγιση με επίκεντρο την πληροφορία»· ώστε να περάσουμε από το επίπεδο διαχείρισης εγγράφων, όπως το γνωρίζαμε μέχρι σήμερα, σε μια νέα, πιο σύγχρονη πραγματικότητα διαχείρισης ανοικτών δεδομένων που θα αλλάξει εκ βάθρων την αντίληψή μας για τη δημόσια διοίκηση.
Σ.Μ.: Στην έκθεση επικεντρωθήκατε στο ποσοστό ανταπόκρισης των φορέων και στον όγκο των δεδομένων που δημοσιοποιήθηκαν στο data.gov.gr. Εξαιρετικής σημασίας, για την επίτευξη της ανοικτότητας, έχει η ποιότητα των datasets, εν συγκρίσει με την ποσότητα. Θα πραγματοποιηθούν ενέργειες προς αυτή την κατεύθυνση ώστε τα δεδομένα να είναι αξιοποιήσιμα;
Ο.Γ.: Καταρχήν, θα ήθελα να διευκρινίσω ότι σε καμία περίπτωση δεν παραβλέπουμε ή υποβαθμίζουμε το θέμα της ποιότητας των συνόλων δεδομένων που φιλοξενούνται στο data.gov.gr. Το αντίθετο θα έλεγα. Η τελευταία έκθεση, που τέθηκε προς διαβούλευση και σύντομα θα κατατεθεί και στην Βουλή, αναγνωρίζει και αναδεικνύει το θέμα της ποιότητας των δεδομένων σε πρωτεύον ζήτημα, σκιαγραφώντας δέσμη ενεργειών ώστε η ποσοτική άνοδος στην κοινοποίηση εγγράφων, πληροφοριών και δεδομένων να έχει το ανάλογο ποιοτικό αντίκρισμα.
Το Υπουργείο μας έχει ήδη αποστείλει εγκύκλιο με την οποία ενημερώνει τους φορείς της δημόσιας διοίκησης για την ανάγκη ανάρτησης συνόλων δεδομένων σε μηχαναγνώσιμα πρότυπα, προκειμένου αυτά να μπορούν εύκολα να επαναχρησιμοποιηθούν.
Αντίστοιχες οδηγίες δίνονται και στο πλαίσιο εξειδικευμένων συναντήσεων και ημερίδων, ενώ το αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα ετοιμάζουμε ειδικό πρόγραμμα που θα εστιάσει στον εντοπισμό σημαντικών περιπτώσεων φορέων, οι οποίοι χρειάζονται ουσιαστική «on-site» υποστήριξη, προκειμένου να μετατρέψουν κρίσιμα σύνολα δεδομένων τους σε μηχαναγνώσιμα.
Η συνεισφορά τεχνογνωσίας και καλών πρακτικών σε αυτήν την προσπάθεια, από φορείς όπως το Ίδρυμα Ανοικτής Γνώσης, είναι και καλοδεχούμενη και πολύτιμη.
Σ.Μ.: Ένα από τα προβλήματα, που εντοπίστηκαν στα δεδομένα που αναρτώνται στο data.gov.gr, είναι η ελλιπής αδειοδότησή τους. Αυτό δε συμβάλλει στην αξιοποίηση των δεδομένων, καθώς δεν έχουν καθοριστεί τα πνευματικά δικαιώματα που τα διέπουν. Πώς σκοπεύετε να ξεκαθαρίσετε το τοπίο σ’ αυτόν τον τομέα;
Ο.Γ.: Ο νόμος για τα ανοικτά δεδομένα είναι νομίζω αρκετά ξεκάθαρος στο κομμάτι αυτό. Εφόσον δεν συντρέχουν ειδικοί λόγοι προστασίας, όλα τα σύνολα δεδομένων διατίθενται μέσω ανοικτών αδειών που παρέχουν ευρύτερα δικαιώματα περαιτέρω χρήσης χωρίς τεχνολογικούς, οικονομικούς ή γεωγραφικούς περιορισμούς. Σε κάθε περίπτωση, οι άδειες θα πρέπει να θέτουν τους ελάχιστους δυνατούς περιορισμούς στην περαιτέρω χρήση, προκειμένου να μπορούν οι ενδιαφερόμενοι να νιώθουν ασφάλεια κατά την επαναχρησιμοποίηση των δεδομένων.
Θα εξετάσουμε την πρόοδο στο επόμενο διάστημα, και εφόσον κριθεί απαραίτητο θα προωθήσουμε νέες πρωτοβουλίες, όπως για παράδειγμα ή έκδοση ενός πλαισίου αδειοδότησης της πληροφορίας για όλη τη δημόσια διοίκηση.
Σ.Μ.: Το data.gov.gr και ο ιστότοπος της Διαύγειας έχουν δημιουργηθεί για την παροχή διαφορετικής μορφής εγγράφων. Παρόλα αυτά, παρατηρείται μία σύγχυση από τις δημόσιες υπηρεσίες για τη χρηστικότητα του καθενός, γεγονός που δεν επικουρεί στην αξιοποίηση των δεδομένων, πληροφοριών και εγγράφων που παρέχονται απ’ αυτά. Πιστεύετε ότι η ενημέρωση και η εκπαίδευση φορέων και υπαλλήλων, που έχουν επιφορτιστεί με την ανάρτηση του υλικού, θα συντελέσει στην εξάλειψη του φαινομένου; Κι αν ναι, ποια θα είναι τα επόμενα βήματα του Υπουργείου προς αυτήν την κατεύθυνση;
Ο.Γ.: Βασικό ζήτημα στην Ευρωπαϊκή Στρατηγική για την Διαλειτουργικότητα έχει αναδειχθεί το πέρασμα από τα «Εθνικά Κλειστά Έγγραφα» στα «Ανοικτά Ευρωπαϊκά Δεδομένα». Η μετάβαση δηλαδή από τα έγγραφα στα δεδομένα, από τα κλειστά στα ανοικτά και από τα εθνικά σιλό σε πανευρωπαϊκά διαλειτουργικά συστήματα. Αυτή η πορεία μετάβασης δεν είναι ούτε απλή, ούτε εύκολη. Υπάρχουν πολλά προβλήματα που πρέπει να υπερκεραστούν, και θα χρειαστεί πολύς χρόνος.
Όσο διάστημα διαρκεί η μετάβαση αυτή, η δημοσιότητα και η διαφάνεια, μέσω της πρόσβασης στα έγγραφα που παράγει η δημόσια διοίκηση, είναι και θα είναι εξαιρετικά σημαντική. Στο τομέα, λοιπόν, της διαφάνειας όσον αφορά τις αποφάσεις της διοίκησης, το πρόγραμμα Διαύγεια έχει και θα εξακολουθήσει να έχει πολύ σημαντικό ρόλο. Άλλωστε, αποτελεί μια πρωτοβουλία που έχει λάβει διεθνείς διακρίσεις και εξακολουθεί να αποτελεί μια από τις πιο πρωτοπόρες δράσεις για την ενίσχυση της διαφάνειας παγκοσμίως.
Από την άλλη, στο data.gov.gr δεν πρέπει να αναρτώνται έγγραφα, αλλά σύνολα δεδομένων (data sets). Οι υπηρεσίες του Υπουργείου έχουν επανειλημμένα ενημερώσει τους δημοσίους φορείς για αυτό, και προσωπικά δεν θεωρώ ότι θα πρέπει να υπάρχει σύγχυση μεταξύ του ρόλου των δύο αυτών πρωτοβουλιών. Σε κάθε περίπτωση, όμως, οι υπηρεσίες του Υπουργείου είναι στην διάθεση όλων προς αποσαφήνιση των παραπάνω.
Σ.Μ.: Τον Μάιο του 2018 θα πραγματοποιηθεί στη Θεσσαλονίκη το φεστιβάλ Ανοικτής Γνώσης (Open Knowledge Festival). Ποια θεωρείτε ότι θα είναι τα οφέλη από τη διοργάνωση ενός τέτοιου φεστιβάλ στην Ελλάδα;
Ο.Γ.: Όπως προανέφερα, χρειάζεται κάποιος χρόνος, ώστε να δημιουργηθεί η κουλτούρα και να ωριμάσει η ιδέα της ανοικτότητας, όχι μόνο μέσα στην δημόσια διοίκηση, αλλά και σε ολόκληρη την κοινωνία.
Είναι πραγματικά αναγκαίο να αντιληφθούμε ως κοινωνία τα οφέλη που μπορούμε να αποκομίσουμε από τα ανοικτά δεδομένα και από τα ανοικτά συστήματα γενικότερα. Πρωτοβουλίες, όπως αυτή που διοργανώνεται στην Θεσσαλονίκη ή όπως τα Hackathlon, μπορούν να συμβάλλουν προς την κατεύθυνσή αυτή. Σ’ αυτό το σημείο, θέλω να ευχηθώ κάθε επιτυχία στην εκδήλωσή σας, την οποία θα παρακολουθήσουμε από κοντά.
